DENEYSEL VE DİĞER BİLİMSEL AMAÇLAR İÇİN KULLANILAN HAYVANLARIN REFAH VE KORUNMASINA DAİR YÖNETMELİK
13 Aralık 2011 SALI |
Resmî Gazete |
Sayı : 28141 |
YÖNETMELİK |
||
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığından: DENEYSEL VE DİĞER BİLİMSEL AMAÇLAR İÇİN KULLANILAN HAYVANLARIN REFAH VE KORUNMASINA DAİR YÖNETMELİK BİRİNCİ BÖLÜM Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar Amaç MADDE 1 ‒ (1) Bu Yönetmeliğin amacı deneysel ve diğer bilimsel amaçlar için
kullanılacak hayvanların yetiştirilmesi, beslenmesi, barındırılması,
bakılması; üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya yetkili kuruluş iş ve
işlemlerini, hayvanların menşei, üremesi, işaretlenmesi, bakım ve barınması
ile öldürülmesi iş ve işlemlerini, gerektiğinde hayvanların prosedürlerde
kullanılmasıyla ilgili projelerin değerlendirilmesi ve prosedürlerin
yetkilendirilmesi, çalışan personelin nitelikleri, tutulacak kayıtlar,
prosedürlerde kullanılmak üzere izinli kuruluşlarda üretilmesi zorunlu
türler, hayvan türlerini ve kuruluşların uyacağı esasları belirlemek,
prosedürlerde kullanılmak üzere üretilen, tedarik edilen veya prosedürlerde
kullanılan hayvanların refah ve güvenliklerini sağlamaktır. Kapsam MADDE 2 ‒ (1) Bu Yönetmelik, a) Deneysel ve diğer bilimsel amaçlar için kullanılan
hayvanların korunması için; 1) Prosedürlerde kullanılan hayvanların azaltılması,
hayvan yerine kullanılabilecek alternatif metodun geliştirilmesi ile bakım,
barınma, yetiştirme ve prosedürlerde kullanım şartlarının en iyi hale
getirilmesini, 2) Hayvanların menşei, üreme, bakım, barınma,
kimliklendirilmesi ve öldürülmesini, 3) Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya
yetkili kuruluşların işlemlerini, 4) Gerektiğinde hayvanların prosedürlerde
kullanılmasıyla ilgili projelerin değerlendirilmesi ve yetkilendirilmesini, b) Prosedürlerde kullanılması düşünülen veya
kullanılacak hayvanlarda ya da bu hayvanların organ ve dokularının bilimsel
amaçlarla kullanılması şartıyla özel olarak üretildiklerinde; sözü edilen bu
hayvanlar öldürülene, ev hayvanı olarak verilene, doğal ortamlarına salıverilene
veya hayvancılık sistemine verilene kadar olan süreci; ağrı, eziyet, sıkıntı
ve kalıcı hasarın anestezi, analjezi veya diğer yöntemler kullanılarak
başarılı bir şekilde ortadan kaldırılsa bile prosedürlerde hayvan kullanımını, c) İnsan-dışı canlı omurgalıların, bağımsız olarak
beslenen larva formlarının ve fötal evrenin ilk üçte ikisini geçirmiş ve daha
büyük memeli fötüslerinin ve canlı kafadanbacaklıların deneysel ve diğer
bilimsel amaçlar için kullanımını, ç) Bu fıkranın (c) bendinde atıfta bulunulandan daha
erken bir gelişim evresinde olsa bile söz konusu gelişim aşamasının
sonrasında yaşamasına izin verilecekse ve uygulanan prosedür sonucunda normal
gelişmişlik düzeyine ulaştıktan sonra ağrı, eziyet, sıkıntı ve kalıcı hasar
oluşması ihtimali varsa, gelişimin daha erken aşamasında olan hayvanları, d) Deneysel ve diğer bilimsel amaçlar için
kullanılacak hayvanların yetiştirilmesi, beslenmesi, barındırılması,
bakılması; deney hayvanı üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırma yetkili
kuruluşlarının ruhsatlandırılması, çalışan personelin nitelikleri, tutulacak
kayıtlar, ne tür hayvanların yetiştirileceği ve kuruluşların uyacağı esaslar
ile bu yerlerin teknik, sağlık ve hijyenik şartlara uygun kurulması,
işletilmesi, hayvanların refah ve güvenliklerinin sağlanması ile bu
Yönetmelik hükümlerine uyulmaması durumunda uygulanacak işlemleri, kapsar. (2) Bu Yönetmelik; deneysel olmayan tarımsal ve
klinik veterinerlik uygulamaları, veteriner sağlık ürünlerinin ruhsatı için
yapılan saha denemeleri, kayıtlı veya onaylı hayvancılık işletmelerinin
yapmakla yükümlü oldukları uygulamaları, birincil amacı bir hayvanın
kimliklendirilmesi olan uygulamalar, iyi veterinerlik uygulamalarına uygun
olarak bir iğnenin batırılmasıyla oluşan ağrıya eşit veya daha fazla ağrı, eziyet,
sıkıntı ve kalıcı hasar oluşturma olasılığı bulunmayan uygulamaları kapsamaz. Dayanak MADDE 3 ‒ (1) Bu Yönetmelik; a) 11/6/2010 tarihli ve 5996 sayılı Veteriner
Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 7, 8, 9, 11, 25, 31, 36 ve
43 üncü maddeleri, 24/6/2004 tarihli ve 5199 sayılı Hayvanları Koruma
Kanununun 9 ve 10 uncu maddelerine ve 18/3/2010 tarihli ve 5977 sayılı
Biyogüvenlik Kanununa dayanılarak, b) 2010/63/EC sayılı Bilimsel Amaçlarla Kullanılan
Hayvanların Korunmasına Dair Avrupa Birliği Direktifi ilgili hükümlerine
paralel olarak, hazırlanmıştır. Tanımlar MADDE 4 – (1) Bu Yönetmelikte geçen; a) Açılma raporu: Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve
araştırma yetkili kuruluşların amaç için yeterli görüldüğünü gösterir
komisyon tarafından düzenlenen ve onaylanan belgeyi, b) Araştırmaya yetkili kuruluş: 13/8/2010 tarihli ve
27671 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Genetik Yapısı Değiştirilmiş
Organizmalar ve Ürünlerine Dair Yönetmeliğin 5 inci maddesi çerçevesinde
hayvanlarda gen transferi üzerinde çalışan; araştırma enstitülerini,
Bakanlıkların araştırma yapmakla görevlendirilmiş kuruluşlarını,
üniversitelere ve TÜBİTAK’a bağlı araştırma yapan kuruluşlar ile Bakanlıkça
yetkilendirilmiş özel sektör araştırma kuruluşlarını, c) Bakanlık: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığını, ç) Çalışma izni: Kuruluş izni ile yer, proje ve
belgeleri uygun bulunmuş, yapılan incelemelerde hiçbir eksikliğinin
bulunmadığı tespit edilmiş üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya
yetkili kuruluşların faaliyet gösterebilmeleri için Bakanlıkça verilen izin
belgesini, d) Çiftlik hayvanı: Et, süt, yumurta da dâhil olmak
üzere gıda, deri, kürk, yün, tüy veya diğer ürünlerin temini için veya işgücü
amacıyla insanlar tarafından yetiştirilen ve beslenen hayvanları, e) Enstitü müdürlüğü: Kuruluşun bulunduğu ilin
veteriner hizmetleri yönünden bağlı olduğu veteriner kontrol enstitüleri ile
Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitü Müdürlüğünü, f) Gen aktarımlı (transgenik) hayvan: Kendi genomunda
başka bir organizmaya ait rekombinant bir geni taşıyan hayvanı, g) Genel müdürlük: Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğünü, ğ) Güçsüzleştiren klinik durum: Bir canlının normal
fiziksel veya psikolojik işlev görme yeteneğindeki bir azalmayı, h) İl müdürlüğü: Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
il müdürlüklerini, ı) İlçe müdürlüğü: Gıda, Tarım ve Hayvancılık
Bakanlığı ilçe müdürlüklerini, i) İnsancıl öldürme metodu: Hayvanın kendi türüne
has, en az fiziksel ve duyusal ağrı, eziyet ve sıkıntıya maruz kalacağı
şekilde yaşamının sonlandırılmasını, j) Kendi kendine yeterli koloni: Hayvanların
kesinlikle yaban hayatından alınmadığı, özel bir koloni içinde üretildiği
veya kaynak olarak özel yetiştirilen diğer bir koloniden alındığı ve bu
hayvanların insanlara alışık bir ortamda barındırıldığı ve yetiştirildiğini, k) Komisyon: İlin bağlı bulunduğu enstitü
müdürlüğünden iki uzman veteriner hekim, kuruluşun merkez ilçe ve
köylerinde olması durumunda hayvan sağlığı, yetiştiriciliği ve su ürünleri
şube müdürlüğünden bir veteriner hekim, kuruluşun ilçe ve köylerinde olması durumunda
ise ilçe müdürlüğünden bir veteriner hekimin katılımıyla oluşan grubu, l) Kullanıcı: Kâr amaçlı olsun ya da olmasın,
hayvanları prosedürlerde kullanan herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi, m) Kuruluş: Müştemilatı ile birlikte açık, kapalı,
yarı açık her türlü sabit veya portatif tesis, bina, binalar
topluluğunu, n) Kuruluş izni: Tesis kurulacak yer, proje ve
belgelerin uygun görülmesi durumunda; üretici, tedarikçi, kullanıcı ve
araştırmaya yetkili kuruluşların kurulabilmesi için Bakanlıkça verilen izin
belgesini, o) Nakavt (knock-out): Genetikte bir genin fiziksel
olarak genomdan çıkarılması veya baskılayıcılarla çalışmasının engellenmesi
ile etkisinin görülmemesi durumuna verilen adı, ö) Özel yetiştirme hayvanlar: Deneysel veya bilimsel
amaçlar için kullanılmak üzere bu Yönetmelikle belirlenmiş türlerden ve
çalışma izni verilmiş kuruluşlarda özel olarak yetiştirilen hayvanları, p) Patojen ari (patojen free) hayvan: Gösterilebilen
tüm patojenlerin olmadığı bir hayvanı, r) Proje: Bir ya da daha fazla prosedürü içeren ve
belirli bir bilimsel amacı olan iş programını, s) Prosedür: Hayvanların yalnızca organları veya
dokularını kullanmak için öldürülmesi hariç; bir hayvanın doğumu, kuluçkadan
çıkması, herhangi bir biçimde genetiği değiştirilmiş hayvan soyunun
oluşturulması ve devam ettirilmesi süreçlerini de kapsayan, invaziv veya
invaziv olmayan, bilinen veya bilinmeyen sonuçları olan deneysel, diğer
bilimsel veya eğitici amaçlar için hayvanda iyi veterinerlik uygulamalarına
uygun olarak bir iğnenin batırılmasıyla oluşan ağrıya eşit veya daha fazla
ağrı, eziyet, sıkıntı veya kalıcı hasara yol açabilen kullanımını, ş) Sorumlu yönetici: Kuruluşun yönetim ve
işletmesinden kuruluş sahibi ile birlikte sorumlu olan ve statüsünde bu
durumu belirtilmiş olan veteriner hekimi, t) Tedarikçi: Üretici dışında, prosedürlerde
kullanılmak veya bilimsel amaçlarla doku veya organlarından yararlanılmak
üzere, kâr amaçlı olsun ya da olmasın, hayvanları tedarik eden herhangi bir
gerçek veya tüzel kişiyi, u) Üretici: Prosedürlerde kullanılmak veya bilimsel
amaçlarla doku veya organlarından yararlanılmak üzere bu Yönetmelikle
belirlenmiş türler veya özellikle bu amaçlarla yetiştirilen diğer hayvanları,
kâr amaçlı olsun ya da olmasın, üreten herhangi bir gerçek veya tüzel kişiyi, ü) Veteriner hekim: Veteriner Fakültelerinde beş
yıllık eğitim sürecini başarıyla tamamlayıp diploma almış, 9/3/1954 tarihli
ve 6343 sayılı Veteriner Hekimliği Mesleğinin İcrasına, Türk Veteriner
Hekimleri Birliği ile Odalarının Teşekkül Tarzına ve Göreceği İşlere Dair
Kanuna göre veteriner hekim unvanı kazanmış kişiyi, v) Veteriner sağlık teknikeri: Lise öğrenimi üzerine
iki yıl süreli veteriner sağlık önlisans, laborant ve veteriner sağlık
önlisans, hayvan sağlığı ve yetiştiriciliği önlisans veya büyük ve küçükbaş
hayvan yetiştiriciliği önlisans programlarından birinden mezun olan
teknikerleri, y) Veteriner sağlık teknisyeni: Milli Eğitim
Bakanlığına bağlı tarım meslek lisesi veteriner sağlık bölümü ile daha önce
Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı olan veteriner sağlık meslek lisesi,
hayvan sağlığı memurları okulu, hayvan sağlığı memurları meslek lisesi
okullarından herhangi birinden mezun teknisyenleri, z) Yer seçim raporu: Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve
araştırmaya yetkili kuruluşların kurulması için komisyon tarafından
düzenlenen ve onaylanan belgeyi, aa) Yetkili otorite: Bu Yönetmelikle yetki verilen
Genel Müdürlük, enstitü müdürlükleri, il müdürlükleri, hayvan refah birimleri
ve sorumlu yöneticileri, ifade eder. İKİNCİ BÖLÜM Kuruluşlarda Hayvanların Bakım, Barınma ve
Nakillerinde Genel Standartlar, Hayvan Refah Biriminin Oluşturulması ve Görevleri, İnsan-Dışı Primatlar için Üretme Stratejisi Teçhizat veya ekipmanla ilgili gerekler MADDE 5 ‒ (1) Bütün araştırmaya yetkili kuruluşlar ile üretici, tedarikçi ve
kullanıcı kuruluşların barındırdıkları hayvan türlerine ve prosedürler
uygulanması halinde ise uygulanan prosedürlere uygun teçhizat ve ekipmana
sahip olması zorunludur. (2) Birinci fıkrada sözü edilen teçhizat ve ekipmanın
tasarım, inşa ve işleyiş yöntemi ile prosedürlerin mümkün olduğu kadar etkin
bir biçimde gerçekleştirilmesi esastır. Prosedürler minimum sayıda hayvan
kullanarak ve minimum derecede ağrı, eziyet, sıkıntı ve kalıcı hasara yol
açarak güvenilir sonuçlar elde edilmesini hedefler. (3) Birinci ve ikinci fıkranın uygulanması için
gerekli asgari standartlar Ek-1’ de belirtilmiştir. (4) Hayvanları barındıran ve prosedürlerde kullanan
kuruluşlar, odaların ısı ve nem değerini ölçmek için gerekli alet,
hayvanların tartılabilmesi için uygun tartı ve Bakanlıkça belirlenmiş diğer
teçhizat ve ekipmanı bulundurması zorunludur. Bakım, barınma ve nakiller MADDE 6 ‒ (1) Araştırmaya yetkili kuruluşlar ile üretici, kullanıcı ve tedarikçi
kuruluşlar hayvanları bakım, barınma ve nakillerinde; a) Kuruluşlarındaki veya nakil sırasında tüm
hayvanların sağlık durumlarına uygun ve iyilik hallerinin devamı için gereken
barınak, çevre, yem, su ve bakımını, b) Bir hayvanın fizyolojik ve davranışsal gereksinimlerini
yerine getirmesine konulan kısıtlamaların asgariye indirilmesini, c) Hayvanların üretildiği, barındırıldığı ve
kullanıldığı çevre koşullarının, yem ve suyun her gün kontrol edilmesini, ç) Tespit edilen bir özür veya önlenebilir ağrı,
eziyet, sıkıntı veya kalıcı hasarın mümkün olan en kısa zamanda ortadan
kaldırılması için gerekli düzenlemelerin yapılmasını, d) Hayvanların nakilleri sırasında türe özgü
hareketlerini kısıtlamadan, uygun havalandırma ve ısı aralıkları sağlanması
ve gerekirse nakil öncesi sakinleştirilmesini, sağlamakla yükümlüdür. (2) Kuruluşlar birinci fıkrada belirtilen amaçlar
için 7 nci madde ile Ek-1’ de belirtilen bakım ve barınma standartlarını
sağlamakla yükümlüdür. (3) Bilimsel bir gerekçe, hayvan refahı veya hayvan
sağlığı nedenleriyle birinci fıkranın (a) bendindeki veya ikinci fıkradaki
durumlara ancak Bakanlık istisna getirebilir. (4) Hayvanların nakliyle ilgili diğer şartlar aşağıda
belirtilmiştir. a) Hayvanların nakillerine ilişkin ulusal mevzuatta
belirtilen esaslara ek olarak ilçe dışı nakillerde hayvanların sağlık,
üretim, yetiştirme ve benzeri gibi bilgilerini içeren sorumlu yönetici
tarafından düzenlenmiş belge ile il veya ilçe müdürlüğüne başvurularak
buradan alınmış belge, ilçe içi nakillerde ise Bakanlıkça verilen çalışma
izninin bir sureti ile hayvanların nakilleri yapılır. b) Taşınacak hayvanlarının sağlık durumları, taşınma
için yeterli derecede uygun olmalıdır. Bu durumdan hayvanları gönderen ve
tedarikçi sorumludur. c) Hayvanların nakilleri mümkün olan en kısa zamanda,
alanında uzman kişi ve görevlilerinin kontrolü ve gözetimi altında, çevresel
kirletme riski en aza indirilerek yapılır. ç) Hayvanların nakilleri sırasında kullanılan kafes ve
ortamın hayvana, hayvanın da ortama zarar vermesini engelleyecek özellikte
olur. d) Hayvanların kurum içi veya üretim tesisinden
uygulama laboratuvarına sevkinde de hayvan sağlığı ve refahı ile halk
sağlığının korunmasına dönük tedbirlerin alınması esastır. e) Mikrobiyolojik olarak tanımlanmış hayvanların
nakilleri sırasında gerekli özel hijyenik kurallara uyulur. f) Nakil sırasında oluşabilecek kavgaları önlemek
amacıyla, farklı kafeslerde yetiştirilen hayvanlar farklı taşıma kafeslerinde
taşınmalıdır. (5) Kullanıcı, araştırmaya yetkili ve tedarikçi
kuruluşlar genetiği değiştirilmiş hayvanların bakımları, barındırılmaları ve
nakilleri sırasında kazara çevreye salınımlarının önlenmesi ve kazara çevreye
salınımları durumunda ise en kısa sürede geri toplamak veya bertaraf
edilmelerine dönük tedbirleri almak ve kaza durumunda vakit geçirmeden
Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür. (6) Balıkların nakillerinden bir veya iki gün
öncesinde yeminin azaltılması, yemden kesilmesi veya nakil aracında su
değişiminin ve havalandırılmasının yapılmasına dönük tedbirlerin alınması
zorunludur. Kuruluşlar ve hayvanların bakım ve barınması için
genel bölümlerin özellikleri MADDE 7 ‒ (1) Fiziki yapılarda aşağıdaki standartların sağlanması zorunludur. a) Fonksiyonlar ve genel tasarım bakımından; 1) Bütün kuruluşlar tesislerini, bu tesislerinde
tutulan türlerin fizyolojik ve davranışsal gereksinimlerini dikkate alan bir
çevre sağlayacak şekilde inşa ederler. Kuruluşlar yetkisi olmayan kişiler ve
başka hayvanların tesislerine girişini ve kuruluşlarındaki hayvanların da
kaçışını engelleyecek şekilde tasarlar, inşa eder ve yönetir. 2) Kuruluşlar, bina ve ekipmanda oluşabilecek her
türlü hatayı önceden önleyici ve hata oluşması durumunda da acilen giderici
aktif bir program oluşturur. b) Barındırma odaları bakımından; 1) Kuruluşlar, odalarla ilgili düzenli ve etkin bir
temizlik programı oluşturur ve sürekli olarak hijyen standartlarını sağlar. 2) Duvar ve zemin gerek hayvanlar tarafından
oluşturulabilecek ve gerekse de temizlik sırasında oluşabilecek ağır yıpranma
ve aşınmaya dayanıklı bir malzemeyle kaplanır. Bu malzeme hayvan sağlığı için
zararlı olmayacak ve hayvanların kendilerine zarar vermesine yol açmayacak
yapıda olur. Kuruluşlar, ekipmana ve demirbaşlara, hayvanlar tarafından zarar
verilmesini önleyecek ve aynı zamanda hayvanların yaralanmalarına engel
olacak gerekli önlemleri alır. 3) Av ve avcı gibi uyumlu olmayan türler aynı odada
hatta birbirinin görüş, koku veya ses alanı içinde, farklı çevre şartları
gerektiren hayvanlar ise aynı odada barındırılmaz. 4) Genetiği değiştirilmiş hayvanlar aynı türde dahi
olsalar diğer hayvanlar ile aynı odada, hatta birbirlerinin görüş veya koku
alanı içinde barındırılamazlar. c) Genel ve özel amaçlı prosedür odaları: 1) Kuruluşlar, basit tanısal testlerin ve ölüm
sonrası (post mortem) incelemelerin yapılacağı ve/veya başka bir yerde daha
yoğun laboratuvar incelemesine tabi olacak örneklerin alınacağı basit girişim
odası ve şiddet kategorisinde orta ve şiddetli olarak belirlenen kategoride
prosedür uygulanmış hayvanlar olması halinde de operasyon sonrası bakım
odalarına sahip olur. Prosedür ve gözlemlerin barındırma odalarında
yapılmasının uygun olmadığı, cerrahi işlem veya diğer prosedürlerde
kullanılan hayvanların sağlıklı hayvanları olumsuz etkilememesi için genel ve
özel amaçlı prosedür odaları oluşturulmalıdır. 2) Kuruluşlara yeni gelen hayvanların sağlık
durumları belirlenene ve potansiyel sağlık riski değerlendirilip asgariye
indirilene kadar izole edilmelerini sağlayacak karantina odalarına sahip
olur. Karantina süreleri fare, sıçan, kobay, Suriye ve Çin hamsteri, gerbil,
tavşan ve kurbağa için yedi gün, balık türleri, kedi, köpek ve diğer türler
için yirmibir gündür. Eğer hayvan üzerinde yapılacak çalışmanın amacı,
belirtilen sürelerden daha kısa sürede hayvanın prosedürde kullanılmasını
gerektiriyorsa bu durum il müdürlüğüne bildirilir. İl müdürlüğü bu
hayvanların, türleri ve yetiştirilme şartlarını da dikkate alarak karantina
süresini kısaltabilir veya tamamen kaldırabilir. Bu durumdaki hayvanları
prosedürde kullanacak kişiler söz konusu hayvanlardan hastalık bulaşma
riskine karşı sorumlu yönetici tarafından bilgilendirilir ve gerekli
tedbirlerin alınması konusunda uyarılır. 3) Kuruluşa yeni gelen hayvanlar sorumlu yönetici
tarafından gerekli kontrol ve muayeneleri yapıldıktan sonra araçlardan
indirilerek karantina bölümlerine, kafeste barınan hayvanlar ise önce temiz
kafeslere yerleştirilerek karantina odasına alınır. Hayvanların yem ve su
ihtiyaçları öncelikle giderilir. Taşıma araçlarının uygun bir şekilde
dezenfeksiyonu, gerekli olduğu durumlarda da sterilizasyonları yapılır.
Hayvanlardan numune alınmasını gerektiren bir durum oluşması halinde,
laboratuvar testleri için numuneler karantina odalarında alınır, analizlerinin
yapılmasını takiben negatif sonuç alınan hayvanlar bakım odalarına
yerleştirilir. İhbarı mecburi hastalık tespit edilen hayvanlar hakkında bu
konudaki ulusal mevzuat çerçevesinde işlem yapılır. 4) Hasta ve yaralı hayvanların ayrı olarak tutulacağı
barındırma odaları bulundurulur. ç) Hizmet odaları bakımından; 1) Depolar, yem ve hayvan yataklarının kalitesinin
korunmasını sağlayacak şekilde tasarlanır, kullanılır ve bakımı yapılır. Bu
odalarda haşarat ve böceklerin girmesini ve barınmasını engelleyecek gerekli
tedbirler alınır. Kontamine olabilecek veya hayvan ve personel için zararlı
olabilecek diğer malzemeler ayrı yerde depolanır. 2) Temizlik ve yıkama alanları, kullanılan ekipmanın
arındırılması ve temizlenmesi için gereken donanımı barındıracak ve yeterli
genişlikte olur. Temizlik prosesi, yeni temizlenmiş ekipmanın
kontaminasyonunu engellemek için temiz ve kirli ekipmanın akışını ayıracak
şekilde düzenlenir. 3) Kuruluşlar, karkasların ve hayvansal atıkların
hijyenik depolanması ve güvenli bir şekilde elden çıkarılması için gerekli
tedbirleri alır. Tıbbi atıklar, evsel nitelikli atıklardan ayrı olarak
sınıflandırılır, toplanır ve taşınır. Genetiği değiştirilmiş hayvanların
ölüleri, hayvanların atıkları ve artıkları yakıldıktan, çevre ve halk sağlığını
koruyacak gerekli önlemler alındıktan sonra kuruluştan uzaklaştırılır.
Kuruluşlarda oluşan tıbbi atıkların, 22/7/2005 tarihli ve 25883 sayılı Resmî
Gazete’de yayımlanan Tıbbi Atıkların Kontrolü Yönetmeliğine göre izale,
bertaraf ve tahliyesi yapılır. 4) Aseptik koşullarda ameliyat prosedürlerinin
uygulanması gereken durumlarda bir ya da birden fazla uygun teçhizata sahip
oda ve ameliyat sonrası iyileşmeyi sağlamak için odalar bulundurulur. (2) Uygun çevre ve kontrolünün sağlanması için
zorunlu şartlar aşağıda belirtilmiştir. a) Havalandırma ve sıcaklık bakımından; 1) Barındırma odalarının izolasyonu, ısıtılması ve
havalandırılması hava akımının, toz düzeyinin ve gaz konsantrasyonunun
barındırılan hayvanlar için zararlı olmayacak sınırlar dâhilinde tutulması
sağlanır. 2) Barındırma odalarındaki sıcaklık ve bağıl nem
barındırılan türlere ve yaş gruplarına göre Ek-2’ de belirtilen değerlere
uygun olarak sağlanır. Sıcaklık ve nem her gün ölçülür ve bu iş için
hazırlanmış kayıt çizelgesine işlenir. 3) Hayvanlar kendileri için tehlike yaratacak iklim
şartları altında açık alanda bulunmaya zorlanamaz. b) Aydınlatma bakımından; 1) Doğal ışığın uygun ışık/karanlık döngüsünü
sağlamadığı durumlarda, hayvanların biyolojik ihtiyaçlarını karşılamak ve
tatmin edici bir çalışma ortamı sağlamak için kontrollü aydınlatma yapılır.
Kuruluş bu amaca uygun donanımı sağlar. 2) Aydınlatma, hayvan yetiştirme prosedürlerinin
yerine getirilmesi ve incelenmesi için gereken ihtiyaçları karşılayacak
düzeyde olur. 3) Türlere uygun, düzenli ışık aralıkları ve ışık
şiddeti sağlanır. 4) Albino hayvanlar bulundurulduğunda, aydınlatma,
ışığa olan duyarlılık dikkate alınarak ayarlanır. c) Gürültü bakımından; 1) Ultrason da dâhil gürültü düzeyi, hayvan refahını
olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde düzenlenir. 2) Kuruluşlarda, insanların işitebilecekleri düzeyde,
aynı zamanda hayvanlarında hassas olduğu ses aralığı dışında uyarı veren
alarm sistemi bulundurulur. 3) Barındırma odaları, gereken durumlarda, gürültü
yalıtımı ve ses emici özelliği olan malzemelerle donatılır. 4) Hayvanların bulunduğu odaların içinde ya da
yakınında telefon, radyo ve televizyon gibi elektronik aletler bulundurulmaz. 5) Personel alanları ve gürültüye sebep olan
aktivitelerin gerçekleştirildiği odalar, hayvanların bulunduğu
yerlere uzak olur ya da bu bölümlerde mutlaka ses yalıtımları yapılır. 6) Gürültü açısından köpek, domuz, keçi ve insan dışı
primatlar gibi hayvanlar, bunlara göre daha sessiz olan kemirgenlerle aynı
binalarda barındırılmaz ya da kemirgenlerin olduğu bölümlerde yeterli düzeyde
ses yalıtımı sağlanır. 7) Hayvanların bakımlarını yapan personel, bakım,
beslenme, temizlik ve dezenfeksiyon işlemleri sırasında gürültüyü en aza
indirgeyerek çalışır. ç) Alarm sistemleri bakımından; 1) Çevrenin kontrolü ve korunması için elektrik ve
mekanik donanıma sahip kuruluşlar önemli hizmetler ve acil aydınlatma
sistemlerini devreye sokmak ve alarm sistemlerinin işletim dışı kalmasını
önlemek için hazırda bekleyen yedek bir sistem bulundurulur. 2) Isıtma ve havalandırma sistemleri izleme cihazları
ve alarmlarla donatılır. 3) Acil eylem prosedürleri ve talimatlar açık ve
görünür bir yerde bulundurulur. (3) Hayvanların bakımı için gerekli şartlar aşağıda
belirtilmiştir. a) Sağlık şartı bakımından; 1) Kuruluşların, hayvan refahını koruyacak ve
bilimsel gereklilikleri karşılayacak, hayvanların sağlıklı olmasını
sağlayacak belirlenmiş bir stratejisi bulunur. Bu strateji sağlığın düzenli
olarak gözlenmesini, mikrobiyolojik gözetim programını ve sağlık
bozukluklarıyla mücadele planlarını içerir ve yeni hayvanların alınması için
sağlık parametrelerini ve prosedürlerini tanımlar. 2) Hayvanlar en az günde bir kez sorumlu yönetici
veya onun görevlendirdiği bir veteriner hekim tarafından kontrol edilir.
Kontrollerde tüm hasta veya yaralı hayvanlar belirlenir ve gerekli tedbirler
alınır. b) Yaban hayatından alınan hayvanlar bakımından; 1) Hayvanlar muayene veya tedavi için taşınması
gerekiyorsa, ilgili türlere uyarlanmış taşıma konteynerleri ve araçları
yakalama yerlerinde bulundurulur. 2) Doğadan alınan hayvanların iklime alıştırılması, karantinaya
alınması, barındırılması, yetiştirilmesi ve bakımı için özel dikkat
gösterilir ve uygun önlemler alınır. Prosedürlerin sonunda serbest
bırakılmaları için hazırlık yapılır. Serbest bırakma, söz konusu hayvanların
yaban hayatında; halk sağlığına, hayvan sağlığına veya çevreye zarar
oluşturmayacaklarının kesinliği şartıyla yapılır. c) Barındırma ve zenginleştirme bakımından; 1) Doğal olarak yalnız yaşayan hayvanlar dışındakiler
birbirine uyumlu bireylerden oluşan gruplar halinde barındırılır. 6 ncı maddenin
üçüncü fıkrasına uygun olarak tek başına barınmaya izin verilen hâller
dışında, gerekli süre minimum düzeyde tutulur. Aynı zamanda görsel, işitsel,
koklama ve dokunma yoluyla hayvanların birbirleriyle temas etmesi sağlanır.
Hayvanların önceden oluşturulmuş gruplara veya ayrıldığı gruba tekrar
katılmalarının, uyumsuzluk problemlerine ve sosyal ilişki bozukluklarına
neden olmaması için durumları dikkatle izlenir. 2) Tüm hayvanlara, davranışsal özelliklerini
rahatlıkla yapabilecekleri yeterli büyüklükte yer ayrılır. Hayvanların, stres
kaynaklı davranışlarının azaltılması amacıyla çevrelerini seçme ve kontrol
etmelerini sağlayacak şartlar oluşturulur. Kuruluşların, hayvanların
yapabilecekleri faaliyetler dizisini genişletmek ve başa çıkma faaliyetlerini
artırmak için türe uygun fiziksel egzersiz, yiyecek arama, el becerisine
dayalı ve bilişsel faaliyetleri içeren uygun zenginleştirme teknikleri
bulundurulur. Hayvan bölmelerinin çevresel zenginleştirilmesi türe ve ilgili
hayvanın bireysel ihtiyaçlarına uygun hale getirilir. Zenginleştirme
stratejileri düzenli olarak gözden geçirilir ve güncelleştirilir. 3) Hayvan bölmeleri hayvan sağlığı için zararlı
malzemelerden yapılamaz. Tasarımları ve inşaları hayvanların yaralanmasına
yol açmayacak şekilde olur. Kullanıldıktan sonra atılabilen cinsten
olmadıkça, temizlikte arındırma tekniklerine dayanıklı malzemelerden yapılır.
Hayvan bölmelerinin tabanları, türlere ve hayvanların yaşına uygun olarak ve
dışkının çıkarılmasını kolaylaştıracak şekilde tasarlanır. Tabanlar hayvanın
sağlık ve refahına uygun olur. Hayvanın sağlık ve refahının korunması için
uygun malzemeden altlık kullanılır. ç) Beslenme bakımından; 1) Diyetin biçimi, içeriği ve sunumu hayvanların
beslenme ve davranış ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte olur. 2) Hayvanların diyeti yenilebilir nitelikte olur ve
kontamine olmuş diyet beslenmede kullanılamaz. Hammaddelerin seçimi, gıdanın
üretimi, hazırlığı ve sunumunda kuruluşlar; kimyasal, fiziksel ve
mikrobiyolojik kirlenmeyi önlemek için gerekli önlemler alınır. 3) Ambalaj, nakliye ve depolama kontaminasyonu,
bozunmayı ve tahribi önleyecek şekilde olur. Besleme için kullanılan tüm
besleme hazneleri, yemlikler ve diğer kaplar düzenli olarak temizlenir ve
gerekiyorsa sterilize edilir. 4) Rekabeti sınırlandıracak şekilde yeterli beslenme
yeri sağlanarak her hayvanın yiyeceğe erişebilmesi sağlanır. d) Sulama bakımından; 1) Tüm hayvanlar için temiz ve kontamine olmamış içme
suyu sağlanır. 2) Otomatik sulama sistemi kullanılıyorsa, sistem
düzenli olarak kontrol edilir, bakımı yaptırılır ve kazaları önlemek için bol
suyla temizlenir. Sert tabanlı ve deliksiz tabanlı kafesler kullanılıyorsa,
su basması riskini asgariye indirecek tedbirler alınır. 3) Akvaryum ve tanklardaki su miktarını bireysel
balık, amfibi ve sürüngen türlerinin ihtiyaç ve tolerans sınırlarına
uyumlaştıracak şekilde tedbirler alınır. e) İstirahat ve uyuma alanları bakımından; 1) Türlere uyarlanmış altlık malzemeleri veya uyuma
yapıları, gebe ve doğum yapmış hayvanlar için ise yuva malzemeleri ve
yapıları sürekli bulundurulur. 2) Hayvanların bulunduğu bölümlerde, türlere uygun
olacak şekilde, tüm hayvanlar için sağlam, rahat istirahat alanları sağlanır.
Tüm uyku alanları temiz ve kuru olması sağlanır. f) Eğitim
bakımından; 1) Kuruluşlar, hayvanlar için prosedürler ve projenin
süresi de dikkate alınarak uygun alıştırma ve eğitim programları oluşturur. (4) Bu Yönetmelikle bakım, barınma, nakil, ısı, nem
ve diğer gereklilikleri belirlenmeyen hayvan türleri için gerekli standartlar
Bakanlıkça belirlenir. Hayvan refahı birimi MADDE 8 – (1) Her üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya yetkili kuruluşta
bir hayvan refahı birimi kurması zorunludur. (2) Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya
yetkili kuruluşlarda hayvan refahı birimi, hayvanların refahı ve bakımından
sorumlu, veteriner hekim, veteriner sağlık teknikeri veya veteriner sağlık
teknisyeni unvanına sahip en az bir kişiden, kullanıcı kuruluşlarda ise bu unvanlardan
birine sahip bir kişiye ilaveten biri yerel etik kurul üyesi olmak üzere en
fazla üç kişiden oluşur. Hayvan refahı birimi sorumlu yönetici veya veteriner
hekimden bilgi temin edebilir. (3) Birden fazla alanda faaliyet gösteren
kuruluşlarda yalnız bir hayvan refah birimi kurulması yeterlidir. Bu birim
kuruluşun izinli tüm faaliyet alanlarıyla ilgili konularda görev yapar. (4) Küçük üretici, tedarikçi, kullanıcı ve
araştırmaya yetkili kuruluşlarda hayvan refah birimi; sorumlu yönetici ve
hayvan bakımından sorumlu bir personel ile en az iki kişiden, küçük kullanıcı
kuruluşlarda ise bunlara ilaveten bir yerel etik kurul üyesi olmak üzere en
az üç kişiden oluşur. (5) Kuruluşların küçük, orta ya da büyük olarak
sınıflandırılmalarına ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Hayvan refahı biriminin görevleri MADDE 9 – (1) Hayvan refahı birimi aşağıdaki görevleri yerine getirmekle
yükümlüdür. a) Birimde çalışan personele, hayvanların elde
edilmeleri, bakım, barınma ve kullanımları konularında, hayvanların refahıyla
ilgili bilgi vermek, b) İkame, azaltma ve iyileştirme ilkesinin
uygulanması ve bu ilkeyle ilgili teknik ve bilimsel gelişmeler hakkında
personele bilgi vermek, c) Kuruluşta barındırılan veya kullanılan hayvanların
refahıyla ilgili olarak izleme, raporlama ve takip konularında iş akış
şemaları oluşturmak ve bunları gözden geçirmek, ç) Prosedürde kullanılan hayvanlar üzerindeki
etkilerini dikkate alarak projelerin gelişimini ve neticelerini takip etmek
ve ikame, azaltma ve iyileştirmeye katkıda bulunabilecek unsurları belirlemek
ve tavsiyelerde bulunmak, d) Aile yanına verilecek hayvanların
sosyalleştirilmesi de dâhil aile yanına verme programları hakkında bilgi
vermek. (2) Gerektiğinde Bakanlık hayvan refah birimine ek
görevler verebilir. (3) Hayvan refahı birimi tarafından verilen herhangi
bir tavsiyenin ve o tavsiyeyle ilgili olarak alınan kararların kayıtları en
az üç yıl saklanması ve talep edilmesi halinde, denetimle yetkili Bakanlık
temsilcilerine bu kayıtların gösterilmesi zorunludur. İnsan-dışı primatlar için üretme stratejisi MADDE 10 – (1) İnsan-dışı primat üreticilerinin, üretimde tutsaklık altında
üretilmiş insan-dışı primatların soyundan gelen hayvanların oranını artırmak
için elverişli bir strateji belirlemeleri şarttır. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM Üretici, Tedarikçi, Kullanıcı ve Araştırmaya Yetkili
Kuruluşlarla İlgili Yetkilendirme ve Diğer Gerekler Kuruluş izni MADDE 11 ‒ (1) Deneysel veya diğer bilimsel amaçlar için kullanılan veya
kullanılması planlanan tüm hayvanların üretimi, tedariki ve kullanımıyla
uğraşan tüm gerçek ve tüzel kişiler yer onaylarını yaptırmaları zorunludur.
Bu amaçla, içinde aşağıdaki belgelerden oluşan iki adet dosya ve bir dilekçe
ile birlikte mülki idari amirliğine müracaat edilir. a) Ek-3’ e uygun olarak kuruluşun sahibi veya
idaresinden yetkili kişi tarafından doldurulmuş beyanname, b) Kuruluşun yerini belirleyen, yerleşim yeri ve
çevresine ait bilgileri içeren vaziyet planı veya hali hazır durumunu
gösteren plan, c) Kuruluşun tüm bölümlerini içeren detaylı ve teknik
kurallarına göre hazırlanmış, ölçeği belli, bu konuda yetkili mühendis ya da
mimar tarafından imzalanmış kat planı. (2) İl müdürlüğüne ulaşan belgeler bu konuda sorumlu
birim tarafından incelendikten sonra bilgi ve belgeleri uygun görülen
kuruluşa ait planlar ve beyanname il müdürlüğünce ilgili enstitü müdürlüğüne
gönderilerek uygunlukları hakkında yazılı görüş sorulur. (3) Belgeler enstitünün ilgili bölümünde görevli iki
uzman veteriner hekim tarafından hayvan refahı ve sağlığı açısından incelenir
ve planlamanın uygunluğu hakkında olumlu ya da olumsuz rapor düzenlenerek il
müdürlüğüne gönderilir. (4) Görüşün uygun olması durumunda söz konusu
kuruluşun bulunduğu yer; komisyon marifetiyle bu Yönetmelik çerçevesinde
hayvan refahı, hayvan sağlığı ve halk sağlığı açısından mahallinde
incelenerek Ek-4’ te bulunan yer seçim raporu düzenlenir. (5) Bilgi ve belgeleri uygun görülen kuruluşlara valilikçe
bir yıl süreyle kuruluş izni verilir. Bu süre bitmeden süre uzatımı talebiyle
ilgili mülki idari amirliğine başvuruda bulunanlara, valiliğin de uygun
görmesi durumunda bir yıl ek süre verilir. Kuruluş izni veya kuruluş izni
süre uzatımı verilen yerlere ait; kuruluş sahibinin adı, ticari adı, adresi,
telefon ve faks bilgileri, izin/süre uzatım tarih ve sayısı, faaliyet
alanları ve Bakanlıkça istenilen diğer bilgiler il müdürlüğünce yazılı olarak
izin verilmesini takiben Genel Müdürlüğe bildirilir. Çalışma izni MADDE 12 ‒ (1) Kuruluş izni alarak onaylı planlarına göre kuruluşlarını yapmış
olan gerçek ve tüzel kişiler, çalışma izni almak için ekinde aşağıdaki
belgelerden birer nüsha yer alan iki adet dosya ve bir dilekçe ile mülki
idari amirliğine müracaat ederler. a) Kuruluş sorumlu yöneticisi olan veteriner hekim
ile laboratuvarda çalışacak olan diğer veteriner hekimlerin bulundukları
meslek odalarından almış oldukları belgeye istinaden noterden yapılan
sözleşmeler, kamu kurum ve kuruluşlarında çalışacak devlet memuru ve işçi
statüsündeki personel için ise görevlendirme yazısı ve bu personelin diploma
suretleri, b) Hayvan sağlığı ve hayvan refahı amacıyla kuruluşta
kullanılacak aletlerin teknik özellik ve kapasiteleri ile kullanılacak olan
kimyasal ve biyolojik madde gibi materyallerin kuruluş yetkilisince onaylı
listeleri, c) Kuruluşta çalışacak uzmanların uzmanlık alanlarını
gösterir belge ve sayıyı gösterir kuruluşça onaylı liste, ç) Yangın ve patlamalar için gerekli önlemlerin
alındığına dair itfaiye müdürlüğünden alınan belge, d) Açılması istenen işyeri bir şirket ise şirketin
kuruluşunu gösteren Ticaret Sicil Gazetesi, e) Kuruluş izninin aslı gibidir onaylı bir sureti, f) Hayvanların genleri veya genetiği değiştirilmiş
hayvanlar üzerinde araştırma çalışması yapan kuruluşlar için araştırmaya
yetkili kuruluş olduğuna dair belge. (2) İl Müdürlüğüne ulaşan bu belgelerin tetkiki
sonucunda bilgi ve belgeleri uygun görülen kuruluşlar; komisyon marifetiyle
mevzuata uygunluğu açısından mahallinde incelenerek Ek-5’ te bulunan açılma
raporu düzenlenir. (3) Mahallinde incelemesi de uygun bulunan kuruluşa
ait birinci ve ikinci fıkralardaki belgelerin asıllarından birer nüshası il
müdürlüğünce Genel Müdürlüğe gönderilir. Bilgi ve belgeleri incelenen
kuruluşlar gerek görüldüğünde Genel Müdürlükçe de mahallinde incelenebilir.
Genel Müdürlükçe bilgi ve belgeleri uygun görülen kuruluşlara çalışma izni
verilir. Çalışma izni, ilgili valiliğe yazı ile bildirilir. (4) Çalışma izni, gerçek ve tüzel kişiler adına
kuruluşun bulunduğu adrese verilir. (5) Beyannamelerinde hangi tür hayvanların
üretileceği, kullanılacağı ve tedarik edileceği belirtilerek çalışma izni
almış kuruluşlar, farklı tür hayvanlarla ilgili faaliyette bulunabilmeleri
için faaliyet değişikliğiyle ilgili işlem yaptırmaları zorunludur. Çalışma
izinli kullanıcı kuruluşlarda; kuruluşa gelir gelmez genel anesteziye
alınarak yine genel anestezi altında prosedür uygulanacak ve prosedür sonrası
yaşamasına izin verilmeyecek ve bu prosedürle ilgili yerel etik kurul izninde
durumun açık olarak belirtildiği omurgalı tür için çalışma izin belgesinde o
tür için izin verilmiş olma şartı aranmaz. (6) Çalışma izinleri veriliş tarihinden itibaren on
yıl süreyle geçerlidir. (7) Bir üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya
yetkili kuruluşunun yapısında veya fonksiyonunda hayvan refahını olumsuz
yönde etkileyecek önemli bir değişiklik meydana gelmesi durumunda, Bakanlık
süreye bakılmaksızın çalışma izninin yenilenmesi isteyebilir. DÖRDÜNCÜ BÖLÜM Prosedürlerin Amacı ve Bazı Türlerin Prosedürlerde
Kullanılma Şartları Prosedürlerin amacı MADDE 13 ‒ (1) Prosedürler, sadece aşağıdaki izin verilen amaçlar doğrultusunda
gerçekleştirilir. a) Temel araştırmalarda, b) Translasyonel veya uygulamalı araştırmalardan
insan, hayvan veya bitkilerdeki hastalık, rahatsızlık ve diğer
anormalliklerden veya bunların etkilerinden kaçınma, önleme, tanı veya
tedavilerinde, c) Translasyonel veya uygulamalı araştırmalardan
insan, hayvan veya bitkilerdeki fizyolojik şartların değerlendirilmesi,
belirlenmesi, düzeltilmesi veya modifikasyonunda, ç) Translasyonel veya uygulamalı araştırmalardan
hayvanların refahı ve tarımsal amaçlarla yetiştirilen hayvanların üretim
şartlarının iyileştirilmesinde, d) İlaç, aşı, gıda, yem ile diğer maddeler ya da
bunların ürünlerinin kalitesinin, etkinliğinin ve güvenirliğinin
geliştirilmesi, imalatı veya test edilmesi için (b) , (c) ve (ç)
bentlerindeki amaçlardan herhangi birinde, e) İnsan ya da hayvanların sağlık veya refahı için
doğal çevrenin korunmasında, f) Türlerin korunmasını amaçlayan araştırmalarda, g) Mesleki becerilerin elde edilmesi, sürdürülmesi
veya geliştirilmesi için yükseköğretim veya eğitimde, ğ) Adli tıp araştırmalarında. Prosedürlerde kullanılmak üzere üretilen hayvanlar MADDE 14 ‒ (1) Ek-6’ da yer alan türlere ait hayvanlar, prosedürlerde kullanılmak
üzere bu Yönetmelik çerçevesinde izin verilen kuruluşlarda üretildiği
durumlarda, yalnızca prosedürlerde kullanılabilir. Ek-7’ de belirtilen
tarihlerden itibaren ve bu ekte yer alan insan-dışı primatlar, yalnız
tutsaklık altında yetiştirilen insandışı primatların soyundan geldikleri veya
kendi kendine yeterli kolonilerden alındıkları taktirde prosedürlerde
kullanılmasına izin verilir. Bakanlık bu fıkrada konulan şart ve Ek-7’ de belirtilen
tarihleri hayvan sağlığı ve refahını dikkate alarak değiştirebilir. (2) Bakanlık bilimsel bir gerekçenin olması durumunda
birinci fıkraya istisna getirebilir. (3) Araştırmacılar ve kullanıcı kuruluşlar Ek-6’ da
belirtilen türlerden yalnız özel olarak üretilmiş ve Bakanlıktan izin almış
kuruluşlarda üretilen hayvanları satın almaları ve prosedürlerde kullanmaları
zorunludur. Aksini gerektiren bilimsel bir gerekçe olması ve yerel etik
kuruldan izin alınması kaydıyla izinli kuruluşlar dışından sağlanan hayvanlar
da prosedürlerde kullanılabilir. Nesli tehlikede olan türler MADDE 15 ‒ (1) Orman ve Su İşleri Bakanlığı ilgili mevzuatı ve Ülkemizin de taraf
olduğu uluslararası sözleşmeler çerçevesinde; nesli tehlike altında olan
türlerin, aşağıdaki istisnalar dışında prosedürlerde kullanılmasına izin
verilmez. a) Prosedürlerin, 13 üncü maddenin birinci fıkrasının
(b), (d) ve (f) bentlerinde belirtilen kapsamda olması, b) Bilimsel gerekçeye istinaden, nesli tehlike
altında olan ve korunan hayvanlardan birinin kullanılmasının zorunlu olması. (2) Birinci fıkra insan-dışı primatları kapsamaz. İnsan-dışı primatlar MADDE 16 ‒ (1) Nesli tehlike altında olan ve korunan insan dışı primatların
aşağıdaki istisnalar dışında prosedürlerde kullanılmasına izin verilmez. a) Prosedürün amaçlarından birinin 13 üncü maddenin
birinci fıkrasının (b) ve (d) bentlerinde belirtilen kapsamda ve insanları
güçsüzleştiren veya potansiyel olarak yaşamı tehdit eden klinik durumlardan
kaçınma, önleme, tanı veya tedavisi için üstlenilen amaçlar olması veya 13
üncü maddenin birinci fıkrasının (a) ya da (f) bentlerindeki amaçlardan
birinin mevcut olması, b) Prosedür amacının, insan-dışı primatlar dışında
bir tür kullanılarak gerçekleştirilemeyeceğine dair bilimsel bir gerekçe
mevcut olması. (2) Orman ve Su İşleri Bakanlığı ilgili mevzuatı ve
Ülkemizin de taraf olduğu uluslararası sözleşmeler çerçevesinde insan-dışı
primat örneklerinin aşağıdaki istisnalar dışında prosedürlerde kullanılmasına
izin verilmez. a) Prosedürün amaçlarından birinin 13 üncü maddenin
birinci fıkrasının (b) ve (d) bentlerinde belirtilen kapsamda ve insanları
güçsüzleştiren veya potansiyel olarak yaşamı tehdit eden klinik durumlardan
kaçınma, önleme, tanı veya tedavisi için üstlenilen amaçlar olması veya 13
üncü maddenin birinci fıkrasının (f) bendindeki amaçlardan birinin mevcut
olması, b) Prosedür amacının insan-dışı primatlar dışında bir
tür kullanılarak gerçekleştirilemeyeceğine dair bilimsel bir gerekçe mevcut
olması. Doğal yaşamdan alınan hayvanlar MADDE 17 ‒ (1) Prosedürlerde doğal yaşamdan alınan hayvanlar kullanılamaz. (2) Prosedürün amacının prosedürlerde kullanılmak
üzere yetiştirilen bir hayvan kullanılarak gerçekleştirilemeyeceğine dair bir
bilimsel gerekçe olması, doğadan alınacak hayvanın su ürünleri kapsamında
olması halinde Bakanlığımızdan, diğer hayvan türleri için ise Orman ve Su
İşleri Bakanlığından izin alınması kaydıyla birinci fıkraya yerel etik
kurullarca istisna getirilebilir. (3) Hayvanların doğada yakalanması, bu hususta
tecrübeli ya da konuyla ilgili eğitim almış kişiler tarafından hayvanlarda
ağrı, eziyet, sıkıntı ve kalıcı hasara yol açmayan yöntemler kullanarak
gerçekleştirilir. Yakalanma sırasında veya sonrasında, yaralanmış hâlde veya
sağlığı bozulmuş durumda bulunan herhangi bir hayvan, bir veteriner hekime
muayene ettirilir ve hayvanın acısının asgari düzeye indirilmesi için önlem
alınır. Bilimsel bir gerekçenin yazılı olarak belgelendirilmesi kaydıyla
hayvandaki ağrı ve sıkıntının asgari düzeye indirilmesi için önlem alınmasına
Bakanlık il veya ilçe müdürlüğünde görevli veteriner hekim istisna
getirebilir. İstisna il veya ilçe müdürlüğünce yazılı olarak müracaat
sahibine bildirilir. Evcil türlerden başıboş ve yırtıcı hayvanlar MADDE 18 – (1) Kedi, köpek ve benzeri evcil türlerden başıboş ve yırtıcı olanları
prosedürlerde kullanılamaz. (2) Sahibinin tespit edilmesi için gerekli yasal
sürecin tamamlanması ve aşağıdaki gerekçelerin oluşması durumunda birinci
fıkranın uygulanmasına, Orman ve Su İşleri Bakanlığı veya bu Bakanlıkça yetki
verilmiş merciler tarafından istisna getirilebilir. a) Hayvanların sağlık ve refahı ile ilgili
çalışmalara önemli bir ihtiyaç olması veya çevre, insan ve hayvan sağlığına
karşı ciddi bir tehlike olması, b) Prosedürün amacının ancak başıboş veya yırtıcı
hayvan kullanılarak gerçekleştirilebileceğine dair bilimsel gerekçe olması. BEŞİNCİ BÖLÜM Prosedürler, Yöntem Seçimi, Anestezi, Prosedürlerin
Şiddet Sınıflandırması, Alternatif Yaklaşımlar, Tekrar Kullanım ve Önlenmesi
ile Prosedürün Sonu Prosedürler MADDE 19 ‒ (1) Prosedürler Bakanlıktan izinli kullanıcı kuruluşlarda
gerçekleştirilebilir. Kullanıcı kuruluş dışında gerçekleştirilecek
prosedürler için Bakanlıktan önceden izin alınması zorunludur. İzin için
proje yöneticisi proje özeti, prosedürde kullanılacak hayvan sayısı ve
türleri ile prosedürün uygulanacağı yer hakkında açıklama içeren bilgilerle
Bakanlığa müracaat eder. Bakanlık gerektiğinde ek bilgi ve belge isteyebilir.
Gerektiğinde Bakanlık projenin uygulanacağı yerde hayvan sağlığı, halk
sağlığı ve hayvan refahına uygunluğu için inceleme yapar. İzin proje
çerçevesinde gerçekleştirilecek prosedürler için verilir ve proje süresince
geçerlidir. (2) Bakanlık prosedürlerde kullanılan hayvanların
korunmasına veya prosedürlerde kullanımının kontrolü ve sınırlandırılmasına
ilişkin önlemler alabilir. Yöntem seçimi MADDE 20 ‒ (1) İstenilen sonucu elde etmek için Ülkemizin de taraf olduğu
uluslararası sözleşmeler çerçevesinde canlı hayvan kullanımını gerektirmeyen
başka bir yöntem veya test stratejisi mevcut olmaması halinde hayvanlar
üzerinde prosedür uygulanır. (2) Prosedürler arasında seçim yaparken, büyük
ölçüde, aşağıdaki gerekleri yerine getiren ve tatminkâr sonuç verme olasılığı
en yüksek olan prosedür tercih edilir. a) Minimum sayıda hayvan kullanımı, b) Ağrı, eziyet, sıkıntı ve kalıcı hasar oluşma
ihtimali en düşük olan hayvanların kullanımı, c) En az ağrı, eziyet, sıkıntı ve kalıcı hasar veren
prosedürün uygulanması. (3) Bir prosedürün sonunda ölümün gerçekleşmesi
mümkün olduğu ölçüde engellenecek ve daha erken sonuç veren ve insani bir son
ile yer değiştirilecektir. Son nokta olarak ölümün kaçınılmaz olduğu
durumlarda prosedür aşağıdaki şekilde tasarlanır. a) Mümkün olduğu kadar az sayıda hayvanın ölümünün
sağlanması, b) Hayvanın çektiği acının süresini ve yoğunluğunu
asgari düzeye indirecek ve mümkün olduğunca acısız ölüm sağlayacak bir
yöntemin kullanılması. (4) Yöntem seçimiyle ilgili bir uygunsuzluğun
Bakanlığımız denetçileri tarafından tespiti durumunda bu prosedürün
durdurulması için Orman ve Su İşleri Bakanlığı ilgili birimlerine yazılı
olarak bildirimde bulunulur. Anestezi MADDE 21 ‒ (1) Anestezi kullanımına uygunsuz bir durum olmadıkça, prosedürler
genel veya sınırlı uyuşturma altında yapılır. Gerektiğinde ağrı, eziyet ve
sıkıntının asgariye indirilmesine imkân veren analjezi veya başka metotlar
kullanılabilir. Şiddetli ağrılara yol açabilecek ciddi yaralanmaları içeren
prosedürler anestezi olmadan uygulanmaz. (2) Anestezi kullanımının uygun olup olmadığına karar
verirken aşağıdaki hususlar dikkate alınır: a) Anestezinin hayvan için prosedürden daha travmatik
olup olmadığı, b) Anestezinin prosedürün amacına uygun olup olmadığı. (3) Hayvanlara ağrı hissetmesini engellemek amacıyla
anestezik veya analjezik dışında başka bir ilaç verilmemelidir. Aksini
gerektirecek bir durumun oluşması halinde, anestetik veya analjezik rejimin ayrıntıları
hakkında bilimsel bir gerekçe sağlanır. (4) Anestezinin etkisi geçmeye başladığında sıkıntı
çeken bir hayvan, prosedürün amacına uygun olması
şartıyla, ameliyat sırası ve sonrasında analjeziklerle veya başka
ağrı kesici yöntemlerle tedavi edilir. (5) Prosedür amacına ulaşır ulaşmaz, hayvanın
sıkıntısını en alt düzeye indirmek için uygun önlem alınır. Prosedürlerin şiddet sınıflandırması MADDE 22 ‒ (1) Tüm prosedürler Ek-8’ de belirtilen tanımlama kriterleri
kullanılarak vaka bazında hafif, orta, şiddetli veya düzelmez olarak
sınıflandırılır. (2) Yerel etik kurul veya sorumlu yönetici bu
maddenin üçüncü fıkrasına bağlı kalarak, uzun süreli ve iyileştirilemeyen
şiddetli ağrı, eziyet ve sıkıntı söz konusu olduğu prosedürün uygulanmasını
engelleyebilir. (3) Yerel etik kurullar istisnai durumlarda ve
bilimsel olarak gerekçesi olması kaydıyla, uzun süreli ve iyileştirilmesi
mümkün olmayan şiddetli ağrı, eziyet ve sıkıntı içeren bir prosedürün
kullanımına izin verebilir. Fakat söz konusu prosedürlerde insan-dışı
primatların kullanımı konusunda kısıtlamaya gidebilir. Tekrar kullanım MADDE 23 ‒ (1) Prosedür şartlarının, üzerinde herhangi bir prosedür uygulanmamış
olan farklı bir hayvanın kullanılmasına izin verdiği durumlarda, daha önce
bir ya da birkaç prosedürde kullanılan bir hayvanın tekrar kullanılması
aşağıdaki şartlara bağlıdır: a) Daha önceki prosedürlerin gerçek şiddeti hafif
veya orta ise, b) Hayvanın genel sağlık durumu ve afiyeti tamamen
eski haline dönmüşse, c) Yeni prosedür hafif, orta veya düzelmez olarak
sınıflandırılmışsa, ç) Hayvanın ömür boyu deneyimini de dikkate alan
veteriner hekimin uygun görüşü mevcutsa. (2) Hayvanın veteriner hekim tarafından muayene
edilmesinden sonra, şiddetli ağrı, eziyet veya eşdeğerini içeren bir
prosedürde birden fazla kullanılmaması koşuluyla birinci fıkranın (a)
bendindeki hayvanların tekrar kullanılmasına yerel etik kurullarca izin
verilebilir. Prosedürlerin tekrarlanmasının önlenmesi MADDE 24 ‒ (1) Bakanlık, Ülkemizin de taraf olduğu uluslararası mevzuat
tarafından tanınan prosedürler kullanılarak oluşturulan verileri, halk
sağlığı, güvenliği ve çevrenin korunması için o verilerle ilgili başka
prosedürler gerekmedikçe o prosedürü kabul eder. Alternatif yaklaşımlar MADDE 25 ‒ (1) Bakanlık hayvanların kullanıldığı prosedürlerde elde edilenlerle
aynı veya daha yüksek düzeyde bilgi sağlayabilecek olan ancak hayvan
kullanımı içermeyen veya daha az hayvanın kullanıldığı veya daha az ağrı
veren prosedürler içeren alternatif yaklaşımların gelişimine ve
doğrulanmasına katkıda bulunacak ve bu alanda araştırmayı teşvik etmek için
uygun gördüğü diğer adımları atabilir. Kuruluşlar aşağıdaki yükümlülükleri
yerine getirmekle yükümlüdür. a) Bakanlık, söz konusu doğrulama çalışmalarının
yapılması için, uygun uzmanlık sahibi ve kalifiye laboratuvar belirler ve bu
laboratuvarla taraf olduğu anlaşmalar çerçevesinde bilgi paylaşımında
bulunabilir. b) Bakanlıkça belirlenmiş laboratuvar doğrulama
çalışmaları için öncelikleri belirleyerek ülkemizin taraf olduğu uluslararası
kuruluşlarla ortak çalışma yürütebilir. (2) Deney hayvanları konusunda faaliyet gösteren
üretici, kullanıcı ve araştırmaya yetkili kuruluşlar; a) Az sayıda hayvanın prosedürlerde kullanıldığı ya
da hayvanların prosedürlerde kullanılmadığı bir araştırmayı başvuru bulunması
halinde desteklemekle, b) Hayvanların prosedürlerde kullanılmasına
alternatif yaklaşımların konu edildiği en az bir çalışmayı başvuru bulunması
halinde desteklemekle, c) Deney hayvanlarının kullanımının nedenlerinin konu
edildiği, kamuoyunu bilgilendirici en az bir faaliyeti yürütmek ve bir önceki
yıla ait bu konuda yürüttükleri faaliyetleri Ocak ayında Bakanlığa
bildirmekle, ç) Bakanlık, doğrulama için önerilen alternatif
yaklaşımların düzenleyici ilgisi ve uygunluğu konularında tavsiyelerde
bulunmak üzere tek bir temas noktası görevlendirebilir. Alternatif metot, azaltma ve iyileştirme ilkesi MADDE 26 ‒ (1) Mümkün olan her durumda prosedür yerine, canlı hayvanların
kullanılmasını içermeyen ve bilimsel olarak tatminkâr bir yöntem veya test
stratejisi geliştirmek esastır. (2) Projelerde kullanılan hayvan sayısının, projenin
hedeflerini tehlikeye düşürmeden minimum düzeye indirmek esastır. (3) Üretim, bakım ve barınma ile prosedürlerde
kullanılan yöntemleri iyileştirmek, hayvanlarda olası ağrı, eziyet, sıkıntı
ve kalıcı hasarı minimum düzeye indirmek veya ortadan kaldırmak esastır. (4) Bu maddede belirtilen yöntem seçimleri 20 nci
maddeye göre uygulanır. (5) Bu maddenin birinci ve ikinci fıkralarıyla üçüncü
fıkrada belirtilen hayvanların bakım, barınma ve üretim konuları
hariç, uygulanmasında etik kurullar yetkilidir. Prosedürün sonu MADDE 27 ‒ (1) Bir prosedür, o prosedürle ilgili olarak yapılacak gözlem
sonlandırılıyorsa veya yeni genetiği değiştirilmiş hayvan soylarıyla ilgili
olarak bu hayvanlardan yeni nesil oluşturulamıyorsa ya da hayvanın tekrar
yaşayacağı tecrübe bir iğnenin batırılmasına eşdeğer veya daha fazla ağrı,
eziyet, sıkıntı ve kalıcı hasar oluşturuyorsa sonlandırılır. (2) Prosedürün sonunda, hayvanın yaşamasına ilişkin
karar veteriner hekim tarafından verilir. Prosedür sonunda hayvan orta veya
şiddetli ağrı, eziyet, sıkıntı ve kalıcı hasarla yaşamaya devam edecekse
öldürülmesine karar verilir. (3) Bir hayvanın yaşamaya devam etmesi durumunda,
sağlık durumuna uygun bakım ve barınma şartları sağlanır. ALTINCI BÖLÜM Hayvanların Serbest Bırakılması veya Aile Yanına
Verilmesi, Öldürme Yöntemleri ile Organ ve Doku Paylaşımı Hayvanların serbest bırakılması veya aile yanına
verilmesi MADDE 28 ‒ (1) Bakanlık, genetiği değiştirilmiş olanlar hariç olmak üzere
prosedürlerde kullanılan veya kullanılması amaçlanan genetiği değiştirilmiş
hayvanların aile yanına verilmesi veya türlere uygun doğal bir ortama
bırakılması veya çiftçilik sistemine iade edilmesine, aşağıdakilere uyulması
halinde izin verebilir. a) Hayvanın sağlık durumunun elvermesi, b) Halk sağlığına, hayvan sağlığına veya çevreye
zarar vermeyecek durumda olması, c) Hayvanın afiyetinin korunması için uygun
önlemlerin alınmış olması. Hayvanların aile yanına verilmesi veya serbest
bırakılması için program MADDE 29 ‒ (1) Hayvanların aile yanına verileceği durumlarda üretici, tedarikçi
ve kullanıcı kuruluşlar hayvanların sosyalleşmesini sağlayan Bakanlıkça
belirlenecek aile yanına verme programına uymaları zorunludur. Vahşi
hayvanlar söz konusu olduğunda ise habitatlarına iade edilmeden önce Orman ve
Su İşleri Bakanlığınca yapılacak bir rehabilitasyon programına katılmaları sağlanacaktır.
Programlarda en az aşağıdaki şartların sağlanması gerekir. a) Hayvanın sağlık durumunun uygun olması, b) Halk sağlığına, hayvan sağlığına veya çevreye
artık zarar vermeyecek durumda olması, c) Hayvanın afiyetinin korunması için uygun önlemler
alınmış olması. Öldürme yöntemleri MADDE 30 ‒ (1) Kuruluşlar aşağıdaki tedbirleri uygulamakla yükümlüdür: a) Kuruluşlar hayvanların en az ağrı, eziyet ve
sıkıntı çekerek öldürülmesini sağlarlar. b) Kuruluşlarda bulunan hayvanlar üretici, tedarikçi,
araştırmaya yetkili veya kullanıcı kuruluşun içinde; saha çalışmasında
kullanılan hayvanlar ise kuruluşun içinde veya dışında; veteriner hekim
tarafından veya veteriner hekim gözetiminde öldürülür. c) Ek-9 kapsamındaki hayvanlarda yine bu ekte
belirlenmiş uygun öldürme metotlarından biri uygulanır. ç) Sorumlu yönetici veya veteriner hekim aşağıdaki
durumlarda birinci fıkranın (c) bendindeki öldürme metoduna istisna
getirebilir: 1) Kullanılacak metodun daha insani olduğunun
bilimsel olarak ispatlanması ve bunun belgelendirilmesi, 2) Bilimsel gerekçeye istinaden, prosedürün amacının
Ek-9’da belirtilen öldürme yöntemi kullanılarak gerçekleştirilememesi ve bu
durumun belgelendirilmesi. d) Hayvan sağlığı, hayvan refahı, halk sağlığı, halk
güvenliği veya çevresel nedenlerle aciliyet gerektirmesi durumunda, bu
fıkranın (b) ve (c) bentlerindeki yer ve öldürme metoduna uyulmayabilir. Organ ve doku paylaşımı MADDE 31 ‒ (1) Kullanıcı kuruluşlar bünyelerinde daha önce öldürülen hayvanların
organ ve dokularını diğer kullanıcı kuruluşlarla paylaşabilir. Genetiği
değiştirilmiş hayvanların organ ve dokularını veren, nakleden ve alan
kuruluşlar bu Yönetmelik ile Orman ve Su İşleri Bakanlığınca belirlenmiş usul
ve esaslara uymakla yükümlüdür. YEDİNCİ BÖLÜM Personelin Yetki ve Sorumlulukları Personelin genel yetki ve sorumlulukları MADDE 32 ‒ (1) Her üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya yetkili kuruluşta
yeterli sayıda personel bulundurulur. (2) Hayvanlar üzerinde prosedür uygulayanların
aşağıdaki fonksiyonların herhangi birini yerine getirmeden önce aşağıdaki
konularda yeterli eğitim ve öğretimi almış olması şarttır. a) Hayvanlar üzerinde prosedür uygulamak, b) Prosedür ve projeleri tasarlamak, c) Hayvanlara bakmak, ç) Hayvanları öldürmek. (3) Prosedür ve proje tasarlayan kişilerin
üstlendikleri işle ilgili bilimsel bir disiplinde eğitim
almış ve türlere özgün bilgi birikimine sahip olması şarttır.
İkinci fıkranın (a), (c) veya (ç) bentlerinde sözü edilen fonksiyonları icra
eden kişiler görevlerini icra etmeden önce gerekli yetkinliğe ulaşana kadar
sorumlu yöneticiler gözetimi altında çalışır. (4) Sorumlu yönetici olarak görev yapabilmek için
1/1/2013 tarihinden itibaren deney hayvanları konusunda en az iki yıl çalışmış
olmaları şartı aranır. Ancak bu tecrübeye sahip olmayan sorumlu yöneticiler
ile hayvanlar üzerinde prosedür uygulayanlarda Ek-10’da bahsedilen konularda
eğitim alma ve bu eğitimde başarılı olma şartı aranır. Sorumlu yöneticilerin
ayrıca ikinci fıkranın (a) ve (b) bentlerindeki konularda gerekli eğitimi
almış olması şarttır. Sahip, sorumlu yönetici ve diğer personelin özel
yetki ve sorumlulukları MADDE 33 – (1) Her üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya yetkili kuruluşun
bir sorumlu yönetici istihdam etmesi zorunludur. Sorumlu yöneticinin görevden
ayrılması durumunda en geç bir ay içerisinde kuruluşların yeni bir sorumlu
yönetici ataması, sorumlu yöneticinin işlerini yürütebilmesi ve diğer
personele eğitim vermesi veya toplantı yapabilmesi için yeterli büyüklükte
oda ya da odalar sağlamakla yükümlüdür. Görevinden ayrılan sorumlu yönetici
görevden ayrılışından itibaren en geç onbeş gün içerisinde bir dilekçe ile
durumu il müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdür. Sorumlu yöneticiler
kuruluşların bu Yönetmeliğe uyumunu sağlamasından sorumludurlar. Sorumlu
yöneticinin görevleri aşağıda belirtilmiştir. a) Kuruluştaki hayvanların refah ve bakımını gözetmek, b) Birimde çalışan personelin kuruluşta barınan
türlere ait bilgilere erişimini sağlamak, c) Personelin yeterli eğitime ve yetkinliğe sahip
olmalarını, sürekli eğitilmelerini ve gerekli yetkinliği gösterene kadar
gözetim altında çalışmalarını sağlamak, ç) Deney hayvanları üretim, kullanım, tedarik ve
araştırmaya yetkili kuruluşlarda; gelen, üretilen, satılan, deneyde
kullanılan, ölen veya nakledilen hayvanların, türü, ırkı, cinsi, geliş,
doğum, ölüm, satış, nakil tarihleri, uygulanan işlemler, satın almak veya
kullanmak amacı ile başvuran şahsın isim ve adresi ile hayvanların
akıbetlerinin kayıtlarını yapmak veya yaptırmak, d) Denetim defterini muhafaza etmek ve Bakanlık
tarafından belirlenen bilgi ve belgeleri istenildiği takdirde ilgililere
göstermek, e) Kuruluşun genel temizlik ve bakımı ile çalışma,
plan ve programını, acil eylem planını hazırlamak. (2) Projenin genel uygulanışından ve proje yetkisine
uyumundan sorumlu olan kişiler aşağıda belirtilen konularda sorumlu yönetici
ile birlikte sorumludur. a) Bir prosedür sırasında bir hayvana verilen ağrı,
eziyet, sıkıntı veya kalıcı hasarın durdurulması. b) Projelerin izin verilmiş prosedüre uygun olarak
yapılmasından, prosedür uygulayanların prosedüre uymaması durumunda düzeltme
için gerekli önlemlerin alınması ve kayda geçirilmesi, durumun Orman ve Su
İşleri Bakanlığınca onaylanmış kullanıcı kuruluş bünyesindeki yerel etik
kurula ve gerektiğinde Bakanlığa bildirilmesi. (3) Sorumlu yönetici, kuruluşun bu Yönetmelik
hükümlerine uygun faaliyet göstermesi, çalışan personelin sağlıklarının
korunması, oluşan atık ve artıkların çevre toplum sağlığına zarar vermesini
önleyecek doğru tedbirlerin alınmasından işverenle birlikte sorumludur. (4) Kuruluşlardaki sorumlu yöneticiler başka bir işte
çalışamaz ve çalışmaya zorlanamaz. Fakat eğitim-öğretim kurumlarında,
veteriner hekim diplomasına sahip araştırma görevlileri sorumlu yönetici
olarak görevlendirilebilir. (5) Kuruluşun sahibi, hayvan refahı, hayvan sağlığı
ve halk sağlığının korunması amacıyla sorumlu yönetici ve diğer personelin
görevlerini yerine getirmesinde kullanacağı her türlü araç, gereç ve
imkânları sağlamak ve işlerin yürütülmesi için yeterli personel istihdam
etmekle yükümlüdür. (6) Bir şekilde genetik yapıları değiştirilmiş gen
aktarımlı, nakavt gibi hayvanların bulunduğu araştırmaya yetkili, üretici ve
kullanıcı kuruluşlarda genetik konusunda eğitim görmüş ve ayrıca bu konuda
uzmanlık, yüksek lisans veya doktora yapmış veteriner hekim, tıp doktoru veya
biyolog, genetik yapıları değiştirilmiş balıklar söz konusu olduğunda ise
genetik konusunda eğitim görmüş ve ayrıca bu konuda uzmanlık, yüksek lisans veya
doktora yapmış veteriner hekim, su ürünleri mühendisi veya biyolog
görevlendirilmesi zorunludur. (7) Mikrobiyolojik özelliklerinden dolayı özel bakım
gerektiren germfree, patojen ari, spesifik patojen free ve benzeri
hayvanların bulunduğu üretici ve kullanıcı kuruluşlarda mikrobiyoloji
konusunda eğitim görmüş ve ayrıca bu konuda uzmanlık, yüksek lisans veya
doktora yapmış veteriner hekim, tıp doktoru veya biyolog görevlendirilmesi
zorunludur. (8) Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya
yetkili kuruluşlar sorumlu yönetici dışında ihtiyaç olması durumunda ayrıca
veteriner hekim istihdam ederler. Veteriner hekim, hayvan sağlığı ve
tedavisi, hayvan refahı ve halk sağlığını korumak, kuruluşa hayvanların
kabulü, bakımı, beslenmesi, üretilmesi, sağlık durumlarının takibi,
hastalıklarının tedavisi, kayıtlarının tutulması ve yapılan araştırmaların
veteriner hekimlik yönünden uygun olmasından sorumlu yönetici ile birlikte
sorumludur. Sorumlu yöneticinin izinli ya da raporlu olduğu durumlarda
birimdeki bu konuda en kıdemli veteriner hekim onun yerine bakmakla
yükümlüdür. (9) Kuruluşlarda görev yapan personel hayvan refahı,
hayvan sağlığı ve halk sağlığının korunması konularında yeterli eğitim almış
olmalıdır. (10) Kuruluşlar bu maddenin birinci, üçüncü, dördüncü
ve beşinci fıkralarında belirtilen personel değişikliklerini bulundukları
ildeki il müdürlüğüne bildirmekle yükümlüdür. İl müdürlükleri de bu
değişiklikleri Genel Müdürlüğe bildirir. (11) Sorumlu yöneticiler, kuruluşlarının bu
Yönetmeliğe uyumunun sağlanmasından sorumludur. Bu maddenin birinci
fıkrasında belirtilen görevler mutlaka sorumlu yönetici tarafından yerine
getirilir. SEKİZİNCİ BÖLÜM Bilgilendirme, Kayıtlar, İşaretleme ve Kimliklendirme Bilgilendirme ve kayıtlar MADDE 34 ‒ (1) Kuruluşlar, Bakanlık tarafından istenilen bilgileri, istenilen
sıklık ve zaman içerisinde Bakanlığa bildirmek zorundadırlar. Herhangi bir
yerde gerçekleştirilen prosedürler hakkında, o prosedürlerden sorumlu gerçek
veya tüzel kişinin izni olmaksızın, kamuoyuna herhangi bir şekilde açıklamada
bulunulamaz, bilgi verilemez. Gerekli görüldüğü takdirde; Bakanlık tarafından
veya Bakanlıkça tayin edilecek gerçek veya tüzel kişi tarafından kamuoyuna
açıklamada bulunulabilir. Kuruluşlardan elde edilen bilgiler Bakanlık
tarafından yayınlanarak kullanıma sunulabilir. Bu durum kişilerin mülkiyet
haklarına halel getirmeden ve gizlilik gerektiren bilgilerin saklı kalmasına
özen gösterilerek gerçekleştirilir. (2) Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya
yetkili kuruluşların hayvanlarla ilgili kayıtları tutmaları zorunludur. Deney
hayvanı üreten, kullanan veya tedarik eden kuruluşlar bir önceki yıla ait
bilgileri üretici ve araştırmaya yetkili kuruluşlar Ek-11, tedarikçi
kuruluşlar Ek-12 ve kullanıcı kuruluşlar Ek-13’teki forma işleyerek ikişer
nüsha olarak her yılın Ocak ayında il müdürlüğüne teslim ederler. İl
müdürlükleri bu belgelerin birer nüshasını Ocak ayı sonunda Bakanlığa
gönderir. Bakanlık bu belgelere yenilerini ekleyebilir, istenme sıklığını ve
istenilen belgelerin içeriğini değiştirebilir. Kayıtlarda asgari olarak
aşağıdaki bilgilerin bulunması zorunludur. a) Üretilen, tedarik edilen, prosedürlerde
kullanılan, serbest bırakılan veya aile yanına verilen türler ve sayıları, b) Hayvanların orijini, prosedürler için üretilip
üretilmedikleri, genetiği değiştirilmiş olup olmadıkları, c) Hayvanların doğduğu, tedarik edildiği, serbest
bırakıldığı veya aile yanına verildiği tarihler, ç) Hayvanların kimden alındığı, d) Her kuruluşta ölen veya öldürülen hayvanların sayısı
ve türleri ile ölen hayvanların bilindiği takdirde ölüm nedeni, e) Kullanıcı kuruluşların hayvanları kullandığı
projeler, f) Hayvanların alıcısının adı ve adresi. (3) Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya
yetkili kuruluşların denetim defteri bulundurmaları ve bu defterleri
kuruluşun bulunduğu ildeki il müdürlüğüne onaylatmaları zorunludur. Onaylanan
defterde onaylayan yetkiliye ait isim, unvan, tarih bilgileri yer
alır, her sayfası numaralandırılır ve mühürlenir. (4) Birinci ve ikinci fıkrada belirtilen kayıtlar en
az 5 yıl süreyle saklanır ve talep halinde Bakanlığa verilir. (5) Bakanlıkça uygun veritabanının oluşturulması
durumunda kuruluşlara ait bilgiler bu veritabanına kaydedilir. Veritabanına
kayıtla ilgili usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Köpekler, kediler ve insan-dışı primatlar hakkında
bilgi MADDE 35 ‒ (1) Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya yetkili kuruluşlar
her köpek, kedi ve insan-dışı primat için aşağıdaki bilgileri kaydetmek ve
muhafaza etmek zorundadır. a) Hayvanın kimliğini, b) Eğer biliniyorsa doğum yeri ve tarihini, c) Prosedürlerde kullanılmak üzere özel olarak
üretilip üretilmediğini, ç) İnsan-dışı primatlarda ise tutsaklık altında
üretilen bir insan-dışı primatın soyundan gelip gelmediğini. (2) Kuruluşlar her köpek, kedi ve insan-dışı primatın
bu Yönetmeliğin amaçları için tutulduğu süre boyunca yapılan işlemleri de
içeren bir bireysel geçmiş dosyasını tutar. Dosya hayvanın doğum tarihinde ya
da mümkün olan en kısa zamanda oluşturulur. Dosya hayvanla ilgili üreme,
veterinerlik hizmetleri hususları, bakım bilgileri, sosyal bilgiler ve hangi
projelerde kullanıldığını kapsar. (3) Bu maddede sözü edilen bilgiler, hayvan öldükten
veya aile yanına verildikten sonra en az beş yıl süreyle saklanır ve talep halinde
Bakanlığa teslim edilir. Aile yanına verilmesi durumunda ise ikinci fıkrada
sözü edilen hayvanın bireysel geçmiş dosyasındaki veteriner hizmetleri, bakım
bilgileri ve sosyal bilgileri içeren dosyanın bir nüshası hayvana eşlik eder. İşaretleme ve kimliklendirme MADDE 36 ‒ (1) Her köpek, kedi ve insan-dışı primata en geç sütten kesildiğinde,
en az ağrı verecek şekilde daimi bir bireysel kimlik işaretlemesi yapılır. (2) Bir köpek, kedi ve insan-dışı primatın sütten
kesilmeden önce bir üretici, tedarikçi veya kullanıcıdan başka birine
devredildiği ve önceden işaretlemenin pratik olmadığı durumlarda, işaretleme
yapılana kadar özellikle anne ve babasına ait bilgiler, alan kuruluşa teslim
edilir. Bu kuruluş tarafından da bilgiler muhafaza edilir. (3) Sütten kesilen ve henüz işaretlenmemiş bir köpek,
kedi veya insan-dışı primatın üretici, tedarikçi veya kullanıcı tarafından
alındığında, mümkün olan en kısa zamanda en az ağrı verecek şekilde daimi
işaretlemesi yapılır. (4) İşaretlemenin mümkün olmadığı durumlarda üretici,
tedarikçi ve kullanıcı kuruluşlar hayvanın işaretlenmemesinin nedenlerini
denetime gelen Bakanlık temsilcilerine bildirmekle yükümlüdür. Denetçiler
işaretlenmeme nedenini hayvanın sağlık ve refahını da dikkate alarak ikna
edici bulmamaları durumunda hayvanın işaretlenmesi için süre vererek kuruluş
yetkililerini uyarır. (5) Deney hayvanlarının işaretlenmesi için kuyruk,
ayak parmak, kulak veya herhangi bir organının kesilmesi işaretleme veya bir
yöntem olarak kabul edilemez. Türlere göre işaretleme ve kimliklendirme
yöntemleri Ek-14’te verilmiştir. (6) Tüm genetiği değiştirilmiş hayvanlara daimi bir
bireysel kimlik işareti yapılır. DOKUZUNCU BÖLÜM Denetimler, İzinlerin İptali, Kapatma, Değişiklik ve
İlaveler Denetimler ve kriterleri MADDE 37 ‒ (1) Bakanlık, enstitü müdürlüğü veya il müdürlüğü mevzuat hükümlerine
uyulduğunu doğrulamak için tüm üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya
yetkili kuruluşları düzenli aralıklarla denetler. (2) Bu Yönetmelik hükümleri doğrultusunda Bakanlıktan
çalışma izni almış kuruluşların denetimleri risk analizine göre yapılır. Risk
analizinde puanlama aşağıdaki kriterler ile gerektiğinde Bakanlıkça
belirlenmiş ek kriterler dikkate alınır: a) Barındırılan hayvan sayısı ve türleri, b) Üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya
yetkili kuruluşların mevzuat hükümlerine uyma sicili, c) Söz konusu kullanıcı kuruluş tarafından
gerçekleştirilen proje sayı ve türleri, ç) Bu Yönetmeliğe uyulmadığına dair herhangi bir
bilgi ve belge. (3) İkinci fıkrada belirtilen risk analizine uygun
olarak her yıl en azından kuruluşların üçte birine uygulanır. İnsan-dışı
primat üretici, tedarikçi, kullanıcı ve araştırmaya yetkili kuruluşların en
azından yılda bir kere denetlenmesi zorunludur. (4) Denetimlerin en az yüzde ellisi önceden haber verilmeksizin
yapılır. (5) Denetleme kayıtlarının en az beş yıl süreyle
saklanması zorunludur. (6) Bakanlık gerek gördüğünde yaptığı denetimlerle
ilgili bilgileri Ülkemizin de taraf olduğu uluslararası kurum ve kuruluşlarla
paylaşabilir. Bu kurum ve kuruluşların önerilerini dikkate alabilir. (7) Risk analizi ve risk değerlendirmesiyle ilgili
usul ve esaslar Bakanlıkça belirlenir. Kapatma, değişiklik ve ilaveler MADDE 38 ‒ (1) Çalışma izni almış kuruluşlarda Bakanlığın izni olmadan herhangi
bir değişiklik ile kuruluşta kısmen veya tamamen yenilenme, kuruluşta üretim
kapasitesini artırma veya azaltma, yeni bazı hayvan türlerini veya suşlarını
üretme maksadıyla yeni üniteler yapılamaz. Bakanlığın bu gibi değişikliklere
izin vermesi için bu Yönetmelikte geçen bilgi ve belgeleri tekrar isteyebilir. (2) Verilen çalışma izni; üzerinde yazılı gerçek ve
tüzel kişi adı, adresi ve faaliyet alanı için geçerlidir. Bunlardan herhangi
birinin değişmesi halinde çalışma izni geçerliliğini kaybeder. (3) Kuruluşun sahibi tarafından kapatılması, sahip
veya unvan değiştirilmesi hallerinde, durum en az bir ay önceden Genel Müdürlüğe
gönderilmek üzere bir dilekçe ile mülki idari amirliğe müracaat edilir.
Dilekçe ekinde Bakanlığa gönderilmek üzere değişiklikler ile ilgili bilgi ve
belgelerle çalışma izninin aslı bulunur. Genel Müdürlükçe uygun görülmesi
halinde, yeni sahip ve unvan üzerinden kuruluş için çalışma izni verilir.
Gerekli görülmesi durumunda kuruluş mahallinde incelenir. (4) Çalışma izninin okunmayacak şekilde tahrip olması
halinde tahrip olmuş çalışma izni belgesinin aslı bir dilekçeye eklenerek,
kaybolması durumunda ise kayıpla ilgili ilan verilen gazetenin aslı ve bir
dilekçeyle mülki idari amirliğe müracaat edilir. Genel Müdürlükçe uygun
görülmesi halinde yeniden eski tarih ve sayı ile gerekli açıklama da
yapılarak çalışma izin belgesi düzenlenir. Gerekli görülmesi durumunda
kuruluş mahallinde incelenir. Hayvanların korunması ve idari yaptırımlar MADDE 39 ‒ (1) Kuruluşların sahibi veya yetkililerinin bu Yönetmelik çerçevesinde
üretici, kullanıcı, tedarikçi ve araştırmaya yetkili kuruluşlarına çalışma
izni almaları zorunludur. Çalışma izni bulunmayan üretici ve tedarikçi
kuruluşlar valilik oluru ile faaliyetten men edilir. Hayvanların yaşına
bakılmaksızın en kısa süre içerisinde çalışma izni almış, aynı gerçek ya da
tüzel kişiye ait bir izinli kuruluşa veya tüm masrafları gerçek ya da tüzel
kişi tarafından karşılanmak kaydıyla farklı bir gerçek ya da tüzel kişiye ait
izinli kuruluşa nakil ile men işlemi gerçekleştirilir. Ancak izinli yeri
bulunmayan, izinli bir yerde barınma ücretlerini karşılayamayan, izinli bir
yerde barınma ücretlerini karşılayacağını yazılı olarak bildirmeyen
kuruluşlardaki hayvanlara Bakanlıkça bedelsiz olarak el konularak bu
hayvanlar izinli bir kuruluşa bedelsiz olarak verilir. (2) Denetim sonucunda bu Yönetmeliğin şartlarının
karşılanmadığı tespit edilirse çalışma izninin iptaline karar verilir. Bu
durumda üretici, kullanıcı ve tedarikçi kuruluşlardaki hayvanların refahı
etkilenmeyecek şekilde birinci fıkrada belirtilen hükümler uygulanır. (3) Çalışma izni almamış veya çalışma izni alma
niteliklerini kaybetmesinden dolayı çalışma izni belgesi iptal edilen ve
kuruluşlarında Bakanlıkça istenilen kayıtları tutmayan üretici ve tedarikçi
kuruluş yetkililerine 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda
ve Yem Kanununun 36 ncı maddesi birinci fıkrası (i) bendinde belirtilen
miktarda idari para cezası verilir. (4) Bu Yönetmelik çerçevesinde hayvan refahının
sağlanması amacıyla, hayvanların barınma, bakım, beslenme, sağlık ve diğer
ihtiyaçlarını karşılamayan, sorumluluklarındaki hayvanların insan, hayvan ve
çevre sağlığı üzerinde oluşturabilecekleri olumsuz etkilere karşı gerekli
önlemleri almayan kuruluşların sahipleri veya bakımından sorumlu kişiler ile
nakillerle ilgili esaslara aykırı hareket edenlere 5996 sayılı Veteriner
Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 36 ncı maddesi birinci
fıkrası (g) bendinde belirtilen miktarda idari para cezası verilir. (5) Canlı hayvanların sevklerinde, nakil ile ilgili
şartlara ve bunlara ilişkin işlemlere aykırı hareket edenler hakkında 5996
sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun 36 ncı
maddesi birinci fıkrası (f) bendinde belirtilen miktarda idari para cezası
verilir. (6) Kuruluşlarındaki hayvanların ve kuruluşlarının
kayıtlarını yaptırmayan veya kuruluşlarındaki hayvanları kimliklendirmeyenler
hakkında 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununun
36 ncı maddesi birinci fıkrası (e) bendinde belirtilen miktarda idari para
cezası verilir. (7) İzin almadan faaliyet gösteren kullanıcı
kuruluşların tespiti veya çalışma izni almış kuruluşun izin alma şartlarını
kaybetmesi nedeniyle çalışma izin belgesinin iptal edilmesi durumunda bu
kuruluşlar gerekli yasal işlemin yapılması için Orman ve Su İşleri
Bakanlığının ilgili birimine bildirilir. Tespitin taşra teşkilatı
personelince yapılması durumunda adı geçen Bakanlığın il veya bölge birimine,
Bakanlığımız merkez teşkilatı personelince yapılması durumunda ise ilgili
Genel Müdürlüğüne bildirim yapılır. (8) Genetiği değiştirilmiş hayvanların bilimsel amaç
dışında üretimi, onay alınmaksızın piyasaya sürülmesi, kullanılması veya
kullandırılması, amaç ve alan dışında kullanımı, insan veya hayvanlar için
gıda veya yem olarak piyasaya sürülmesi, gerekli tedbirler alınmadan sevk
edilmesi, canlı veya ölü hayvanlar ile hayvanların atık ve artıklarının
çevreye bırakılması yasaktır. Belirlenen usul ve esaslara aykırı hareket
edenler hakkında 5977 sayılı Biyogüvenlik Kanunu çerçevesinde işlem yapılır. ONUNCU BÖLÜM Çeşitli ve Son Hükümler Genel Müdürlüğe bağlı enstitülerle ilgili hususlar MADDE 40 ‒ (1) Genel Müdürlüğe bağlı Veteriner Kontrol Merkez Araştırma Enstitüsü
Müdürlüğü, veteriner kontrol enstitü müdürlükleri ve Şap Enstitüsü Müdürlüğü
bünyesinde kurulacak ya da açılacak üretici, tedarikçi, kullanıcı veya
araştırmaya yetkili kuruluşlar, kuruluş ve çalışma izin müracaatlarını 11 ve
12 nci maddelerde belirtilen bilgi ve belgelerle birlikte doğrudan Genel
Müdürlüğe yaparlar. Bu enstitülerdeki kuruluşların kuruluş ve çalışma
izinleri için oluşturulacak komisyonlarda hangi enstitü uzmanlarının görev
yapacağı Genel Müdürlükçe belirlenir. (2) Genel Müdürlüğe bağlı Veteriner Kontrol Merkez
Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü ve veteriner kontrol enstitü müdürlüklerinin
denetimleri, Genel Müdürlükte görevli veteriner hekimler ve/veya denetim için
Genel Müdürlükçe yetki verilmiş enstitü müdürlüğünden iki uzman veteriner
hekim ve enstitünün faaliyette bulunduğu vilayetteki il müdürlüğünden katılan
en az bir veteriner hekim tarafından yapılır. (3) Bu kuruluşlar bir önceki yıla ait yıllık
istatistikî verilerini her yıl Ocak ayı sonuna kadar Genel Müdürlüğe gönderir. Yetkili otorite MADDE 41 ‒ (1) Bakanlık bu Yönetmeliğin uygulanmasından sorumlu kamu kurumları
dışında, yetkili özel otoriteler belirleyebilir. Bu otoritelerin en az
aşağıdaki şartları sağlaması gerekir. a) Görevlerin ifası için gereken uzmanlık ve
altyapıya sahip olması, b) Görevlerin ifasıyla ilgili çıkar çatışması
bulunmaması. (2) Bu şekilde belirlenen yetkili özel otoriteler bu
Yönetmeliğin amaçları bakımından yetkili otorite sayılır. Alt düzenleyici işlemler MADDE 42 ‒ (1) Bakanlık, bu Yönetmeliğin uygulanmasını sağlamak üzere diğer alt
düzenleyici işlemleri çıkarmaya yetkilidir. Yürürlükten kaldırılan yönetmelik MADDE 43 ‒ (1) 16/5/2004 tarihli ve 25464 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar İçin Kullanılan Deney Hayvanlarının
Korunması, Deney Hayvanlarının Üretim Yerleri ile Deney Yapacak Olan
Laboratuvarların Kuruluş, Çalışma, Denetleme, Usul ve Esaslarına Dair
Yönetmelik yürürlükten kaldırılmıştır. Çalışma izinli kuruluşlarda izinlerin geçerliliği GEÇİCİ MADDE 1 ‒ (1) Bu Yönetmeliğin yayımından önce 16/5/2004 tarihli
ve 25464 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Deneysel ve Diğer Bilimsel Amaçlar
İçin Kullanılan Deney Hayvanlarının Korunması, Deney Hayvanlarının Üretim
Yerleri ile Deney Yapacak Olan Laboratuvarların Kuruluş, Çalışma, Denetleme,
Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik çerçevesinde çalışma izni almış
kuruluşların izinleri, çalışma izni veriliş tarihinden itibaren on yıl
süreyle geçerlidir. Süre sonunda kuruluşların çalışma izin belgeleri
geçerliliğini kaybeder. Çalışma izin belgeleri geçerliliğini kaybeden
kuruluşların bu Yönetmelik çerçevesinde yeniden izin almaları zorunludur.
Genetiği değiştirilmiş hayvanlarla ilgili çalışma izni almış kuruluşlar
1/5/2012 tarihine kadar bu Yönetmelikle belirlenmiş ilave bilgi ve
belgelerini tamamlayarak Genel Müdürlüğe ulaştırmakla yükümlüdürler. Çalışma izinli kuruluşlarda uyum GEÇİCİ MADDE 2 ‒ (1) Bu Yönetmeliğin yayımından önce çalışma izni
almış kuruluşların, kuruluşlarında mevcut hayvan kafeslerini 1/1/2013
tarihine kadar bu Yönetmelikle belirlenen kriterlere uygun hale getirmeleri
zorunludur. Çalışma izni almamış kuruluşlar GEÇİCİ MADDE 3 – (1) Bu Yönetmeliğin yayımından önce kurulmuş, ancak
çalışma izni almamış kuruluşlar, 1/5/2012 tarihine kadar kuruluşlarını bu
Yönetmelik hükümlerine göre düzenlemek ve çalışma izni almak zorundadırlar. Yürürlük MADDE 44 – (1) Bu Yönetmeliğin; a) 10, 17, 18, 28 ve 29 uncu maddeleri 1/1/2013
tarihinde, b) Diğer hükümleri yayımı tarihinde, yürürlüğe girer. Yürütme MADDE 45 – (1) Bu Yönetmelik hükümlerini Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanı
yürütür.
|
Ek-1
KURULUŞLAR VE HAYVANLARIN BAKIM VE BARINMASI
İÇİN GEREKLER
Türlere özgü
bölümlerin standartları
1.
Fare, sıçan, kobay,
gerbil ve hamster :
Fare,
sıçan, gerbil, hamster ve kobaylarla ilgili bu ve
bundan sonraki tablolarda, “bölme yüksekliği” bölmenin tabanı ile bölmenin üstü
arasındaki dikey uzaklık anlamına gelmektedir ve yükseltme uygulaması
zenginleştirme cihazları eklenmeden önceki minimum bölme taban alanının %50’den
fazlasına yapılır.
Prosedürler
tasarlanırken, çalışma süresi boyunca yeterli mekanın sağlanması için
hayvanların potansiyel gelişimi de dikkate alınarak uygun bölümlere
yerleştirilir.
Tablo
1.1
Fareler
|
Canlı
ağırlık (gr) |
Minimum bölme büyüklüğü (cm2) |
Hayvan başına taban alanı (cm2) |
Minimum bölme yüksekliği (cm) |
Prosedürler sırasında veya
dışında |
20’ye kadar |
330 |
60 |
12 |
20 ile 25 arasında |
330 |
70 |
12 |
|
25 ile 30 rasında
|
330 |
80 |
12 |
|
30’un üzerinde |
330 |
100
|
12 |
|
Damızlık |
|
330 bir monogam çift
(soyiçi/soydışı) veya trio (soyiçi) için. Her ilave dişi artı aynı batında
doğan yavrular için 18 cm2 eklenecektir. |
|
12 |
Üreticilerdeki stok (*) Bölme büyüklüğü 950 cm2 |
20’den az |
950 |
40 |
12 |
Bölme büyüklüğü 1500 cm2 |
20’den az |
1500 |
30 |
12 |
(*)
Sütten kesilme sonrasında fareler hayvanların yeterli zenginleştirme
imkanlarına sahip daha geniş bölmelerde barındırılması şarttır. Fakat
hayvanlarda saldırganlık, hastalık ve ölüm oranlarında artış, stereotip ve
diğer davranış bozuklukları, kilo kaybı veya diğer fizyolojik ve davranış
stresi tepkileri gibi barınak şartlarının hayvanların refahında kötüleşmeye yol
açmaması koşuluyla, sütten kesim sonrası prosedüre verilene kadar kısa bir süre
için bu yüksek stoklama yoğunluklarında tutulabilir.
Tablo
1.2
Sıçanlar
|
Canlı
ağırlık (gr) |
Minimum bölme büyüklüğü (cm2) |
Hayvan başına taban alanı (cm2) |
Minimum bölme yüksekliği (cm) |
Prosedürler sırasında veya dışında(*) |
200’e kadar |
800 |
200 |
18 |
200 ile 300 arasında |
800 |
250 |
18 |
|
300 ile 400 arasında |
800 |
350 |
18 |
|
400 ile 600 arasında |
800 |
450
|
18 |
|
600’ün
üzerinde |
1500 |
600 |
18 |
|
Damızlık |
|
800 Anne ve yavrular için geçerlidir.
Kalıcı olarak bölmeye eklenen her ilave yetişkin için 400 cm2 taban alanı eklenecektir. |
|
18 |
Üreticilerdeki stok (**) Bölme büyüklüğü 1500 cm2 |
50’ye kadar |
1500 |
100 |
18 |
50 ile 100 arasında |
1500 |
125 |
18 |
|
100 ile 150 arasında |
1500 |
150 |
18 |
|
150 ile 200 arasında |
1500
|
175 |
18 |
|
Üreticilerdeki stok (**) Bölme büyüklüğü 2500 cm2 |
100’e kadar |
2500 |
100 |
18 |
100 ile 150 arasında |
2500 |
125 |
18 |
|
150 ile 200 arasında |
2500
|
150 |
18 |
(*) Uzun süreli çalışmalarda,
çalışmanın sonuna doğru her hayvan için ayrılan alan yukarıda belirtilenin
altına düşerse, mevcut sosyal yapının korunmasına öncelik tanınır.
(**)Sütten kesilme sonrasında
sıçanlar hayvanların yeterli zenginleştirme imkanlarına sahip daha geniş
bölmelerde barındırılması şarttır. Fakat hayvanlarda saldırganlık, hastalık ve
ölüm oranlarında artış, stereotip ve diğer davranış bozuklukları, kilo kaybı
veya diğer fizyolojik ve davranış stresi tepkileri gibi barınak şartlarının
hayvanların refahında kötüleşmeye yol açmaması koşuluyla, sütten kesim sonrası
prosedüre verilene kadar kısa bir süre için bu yüksek stoklama yoğunluklarında
tutulabilir.
Tablo 1.3
Gerbiller
|
Canlı
ağırlık (gr) |
Minimum bölme büyüklüğü (cm2) |
Hayvan başına taban alanı (cm2) |
Minimum bölme yüksekliği (cm) |
Prosedürler sırasında veya
dışında |
40’a kadar |
1200 |
150 |
18 |
40’ın üzerinde |
1200 |
150
|
18
|
|
Damızlık |
|
1200 bir monogam çift veya trio için yavrusuyla beraber. |
|
18 |
Tablo 1.4
Hamsterler
|
Canlı
ağırlık (gr) |
Minimum bölme büyüklüğü (cm2) |
Hayvan başına taban alanı (cm2) |
Minimum bölme yüksekliği (cm) |
Prosedürler sırasında veya dışında |
60’a kadar |
800 |
150 |
14 |
60 ile 100 arasında |
800 |
200 |
14 |
|
100’ün üzerinde |
800 |
250 |
14 |
|
Damızlık |
|
800 Anne veya monogam çiftle beraber. |
|
14 |
Üreticilerdeki stok (*)
|
60’dan az |
1500 |
100 |
14 |
(*)
Sütten kesilme sonrasında hamsterler hayvanların yeterli zenginleştirme
imkanlarına sahip daha geniş bölmelerde barındırılması şarttır. Fakat
hayvanlarda saldırganlık, hastalık ve ölüm oranlarında artış, stereotip ve
diğer davranış bozuklukları, kilo kaybı veya diğer fizyolojik ve davranış
stresi tepkileri gibi barınak şartlarının hayvanların refahında kötüleşmeye yol
açmaması koşuluyla, sütten kesim sonrası prosedüre verilene kadar kısa bir süre
için bu yüksek stoklama yoğunluklarında tutulabilir. Hamsterların grup
halinde yetiştirmeye pek müsait olmayan hayvanlar olması nedeniyle hamsterler mümkün olduğunca grup
halinde barındırılır.
Tablo 1.5
Kobaylar
|
Canlı
ağırlık (gr) |
Minimum bölme büyüklüğü (cm2) |
Hayvan başına taban alanı (cm2) |
Minimum bölme yüksekliği (cm) |
Stokta veya prosedürler sırasında |
200’e kadar |
1800 |
200 |
23 |
200 ile 300 arasında |
1800 |
350 |
23 |
|
300 ile 450 arasında |
1800 |
500 |
23 |
|
450 ile 700 arasında |
2500 |
700 |
23 |
|
700’ün üstünde |
2500 |
900 |
23 |
|
Damızlık |
|
2500 aynı batında doğan yavrularla
beraber çift. Üreyen her ilave dişi için 1000 cm2 ekleyin |
|
23 |
2.
Tavşanlar
Bölme içinde yükseltilmiş bir alan sağlanacaktır. Bu yükseltilmiş
alanın hayvana uzanma, oturma ve altına doğru hareket etme olanağı tanıması
gerekmektedir ve taban alanının %40’tan fazlasını kaplamamalıdır. Bilimsel veya
veteriner hizmetleri nedenleriyle yükseltilmiş alan kullanılamıyorsa, bölmenin
tek başına bir tavşan için %33 ve iki tavşan için %60 daha geniş olması
sağlanacaktır. 10 haftalıktan daha küçük tavşanlar için yükseltilmiş alan
sağlamışsa, yükseltilmiş alanın büyüklüğü en az
Tarımsal amaçlı araştırma sırasında, projenin amacı
hayvanların ticari çiftlik hayvanları ile aynı şartlar altında muhafaza edilmesini
gerektiriyorsa, hayvanların
korunması en azından hayvan refahı konusundaki tavşanlarla ilgili ulusal
mevzuatta belirtilen standartları sağlar.
Tablo
2.1
10 haftalıktan büyük tavşanlar
Tablo 2.1 gerek kafesler gerekse de kapalı kümes
tarzındaki alanlar için geçerli olacaktır. Her ilave tavşan için taban alanı
üçüncü, dördüncü, beşinci ve altıncı tavşan başına minimum 3000 cm2
olacak ve altı adedin üzerindeki her ilave tavşan için minimum 2500 cm2
eklenir.
Son
canlı ağırlık (kg) |
Bir veya iki adet sosyal
uyumlu hayvan için minimum taban alanı (cm2) |
Minimum yükseklik (cm) |
3’ten az |
3500 |
45 |
3 ile 5 arası |
4200 |
45 |
5’in üstünde |
5400 |
60 |
Tablo
2.2
Dişi tavşan ve yuva kutusu
Tavşan
ağırlığı (kg) |
Minimum
bölme büyüklüğü (cm2) |
Yuva
kutuları için ilave (cm2) |
Minimum
yükseklik (cm) |
3’ten
az |
3500 |
1000 |
45 |
3 ile
5 arası |
4200 |
1200 |
45 |
5’in
üstünde |
5400 |
1400 |
60 |
Tablo 2.3
10 haftalıktan küçük tavşanlar
Tablo 2.3 gerek kafesler gerekse de barınaklar için kullanılır.
Yaş |
Minimum
bölme büyüklüğü (cm2) |
Hayvan
başına minimum taban alanı (cm2) |
Minimum
yükseklik (cm) |
Sütten
kesilmeden 7 haftalığa kadar |
4000 |
800 |
40 |
7 ile 10 hafta
arası |
4000 |
1200 |
40 |
Tablo 2.4
Tavşanlar:
Tablo 2.1’de belirtilen boyutlara sahip bölmelerdeki yükseltilmiş alanlar için
optimal boyutlar
Haftalık
olarak yaş |
Son canlı ağırlık (kg) |
Optimum
büyüklük (cm x cm) |
Bölme
tabanından optimum yükseklik (cm) |
10’un üstünde |
3’ten
az |
55
x 25 |
25 |
3
ile 5 |
55
x 30 |
25 |
|
5’in
üstünde |
60
x 35 |
30 |
3.
Kediler
Kediler bir defada 24 saatten uzun süreyle tek başlarına barınağa
konmayacaktır. Diğer kedilere karşı tekrar tekrar saldırgan davranış gösteren
kediler ancak uygun bir arkadaş bulunamadığı takdirde tek başlarına barınağa
konabilirler. Tüm çift veya grup halinde barındırılan kedilerde sosyal stres en
azından haftalık olarak gözlenir. Dört haftalığın altında yavruları olan veya
gebeliğin son iki haftasında olan dişiler tek başlarına barınağa konabilirler.
Tablo 3
|
Taban
(*) (m2) |
Raflar
(m2) |
Yükseklik
(m) |
Bir yetişkin hayvan için
minimum |
1.5 |
0.5 |
2 |
Her ilave hayvan için
eklenecek |
0.75 |
0.25 |
- |
(*) Raflar hariç taban alanı
Kediler
Dişi kedi ile bir batında doğan yavrularının bulundurulacağı minimum
alan, tek bir kediye ait alan olup 4 aylık olmadan önce yavrular yetişkinlerin
yer gereksinimine göre başka yere alınarak arttırılır.
Beslenme ve yavru tepsileri için ayrılan alanlar en az
4.
Köpekler
Mümkün olduğu taktirde dışarıda koşturulur. Köpekler bir defada 4
saatten fazla süreyle tek başlarına barınağa konulamaz.
Tablo 4.1’de ayrıntıları verildiği şekilde, dahili bölme köpeklere ayrılacak
minimum alanın en az %50’ sini kapsar.
Aşağıda ayrıntıları verilen yer tahsisleri, beagle’ların (av köpeği)
gereksinimlerine göre yapılmıştır; ancak, St Bernard ve Irish wolfhound gibi
iri türler için Tablo 4.1’de ayrıntıları verilen ölçülerin üzerinde yer tahsis
edilmesi gerekmektedir. Laboratuvar beagle’ı dışındaki türler
için yer tahsisi sorumlu yöneticiye danışılarak belirlenir.
Tablo 4.1
Ağırlık (kg) |
Minimum bölme büyüklüğü (m2) |
Bir veya iki hayvan için minimum
taban alanı (m2) |
Her ek hayvan için ilave
edilecek minimum alan (m2) |
Minimum yükseklik (m) |
20’ye kadar 20’nin üzerinde |
4 8 |
4 8 |
2 4 |
2 2 |
Köpekler
Çiftler veya gruplar halinde barındırılan köpeklerin her biri, bu Yönetmelikte
tanımlanan prosedürler
uygulanırken, eğer bu ayrım bilimsel amaçlar için çok önemli ise, ayrılan
toplam alanın yarısıyla kısıtlanabilir. 20 kilogramın altındaki bir köpek için
Emziren bir dişi köpek ve bir batında doğan yavruları için ayrılan
alan, tek başına eşit ağırlıktaki bir dişi köpek için tahsis edilen alanla aynı
olacaktır. Yavrulama bölümü, dişi köpeğin yavrulardan uzaklaşmak için ek bir
bölmeye veya yükseltilmiş alana kadar hareket edebileceği, güneş ve yağmur gibi
dış etkenlerden korunaklı şekilde tasarlanır.
Tablo 4.2
Sütten kesilme sonrasındaki köpekler için
Köpek ağırlığı (kg) |
Minimum bölme büyüklüğü (m2) |
Minimum taban alanı/hayvan (m2) |
Minimum yükseklik (m) |
5’e kadar |
4 |
0.5 |
2 |
5 ile 10 arası |
4 |
1.0 |
2 |
10 ile 15 arası |
4 |
1.5 |
2 |
15 ile 20 arası |
4 |
2 |
2 |
20’nin üstünde |
8 |
4 |
2 |
5.
Dağ
gelinciği (Ferret)
Tablo 5
Dağ gelincikleri
|
Minimum bölme büyüklüğü (cm2) |
Minimum taban alanı/hayvan (cm2) |
Minimum yükseklik (cm) |
600 gr’a kadar olan hayvanlar |
4500 |
1500 |
50 |
600 gr’ın üstünde olan hayvanlar |
4500 |
3000 |
50 |
Yetişkin erkekler |
6000 |
6000 |
50 |
Dişi dağgelinciği ve bir batında
doğan yavrular |
5400 |
5400 |
50 |
6.
İnsan-dışı primatlar
Genç insan-dışı primatlar, türüne
göre, 6 ila 12 aylık olana kadar annelerinden ayrılmayacaklardır.
Çevre, insan-dışı primatların
karmaşık bir günlük faaliyet programı uygulamasına imkân verecektir. Bölme, insan-dışı
primatların mümkün olduğu kadar geniş bir davranış repertuvarını benimsemesine
imkân tanıyacak, güven duygusu verecek ve hayvanın koşmasına, yürümesine,
tırmanmasına ve atlamasına izin veren uygun bir çevre sağlar.
Tablo 6.1
Marmosetler ve tamarinler
Marmosetler ve tamarinler için anneden ayrılma 8 aylıktan önce olamaz.
|
1(*)
veya 2 hayvan artı 5 aylığa kadar yavru için minimum bölme taban alanı (m2) |
5
aylığın üstündeki ilave hayvan başına minimum hacim (m3) |
Minimum
bölme yüksekliği (m)(**) |
Marmosetler |
0.5 |
0.2 |
1.5 |
Tamarinler |
1.5 |
0.2 |
1.5 |
(*) Hayvanlar
ancak istisnai durumlarda tek başına muhafaza edilir.
(**) Bölmenin
üstü tabandan en az
Tablo 6.2
Sincap maymunları
Sincap maymunlarında
anneden ayırma 6 aylıktan önce yapılamaz.
1(*) veya 2 hayvan için minimum
taban alanı (m2) |
6 aylığın üstündeki ilave hayvan
başına minimum hacim (m3) |
Minimum bölme yüksekliği (m)(**) |
2.0 |
0.5 |
1.8 |
(*) Hayvanlar
ancak istisnai durumlarda yalnız tutulur.
Tablo 6.3
Makaklar ve vervetler (*)
Makaklarda ve vervetlerde anneden ayırma 8 aylıktan önce yapılamaz.
|
Minimum
bölme büyüklüğü (m2) |
Minimum
bölme hacmi (m3) |
Hayvan başına
minimum hacim (m3) |
Minimum
bölme yüksekliği (m) |
3 yaşın
altındaki hayvanlar
(**) |
2.0 |
3.6 |
1.0 |
1.8 |
3 yaşın üstündeki
hayvanlar
(***) |
2.0 |
3.6 |
1.8 |
1.8 |
Damızlık için
bulundurulan hayvanlar
(****) |
- |
- |
3.5 |
2.0 |
(*) Hayvanlar ancak istisnai durumlarda yalnız tutulur.
(**) Minimum boyutlardaki bir bölme üç hayvanı barındırabilir.
(***)Minimum boyutlardaki bir bölme iki hayvanı barındırabilir.
(****)Damızlık
kolonilerinde, anneleriyle birlikte yaşayan 2 yaşından genç hayvanlar için
ilave mekan/hacim tahsisi gerekir.
Tablo 6.4
Babunlar (*)
Babunlarda anneden ayırma 8 aylıktan önce yapılamaz.
|
Minimum
bölme büyüklüğü (m2) |
Minimum
bölme hacmi (m3) |
Hayvan başına
minimum hacim (m3) |
Minimum
bölme yüksekliği (m) |
4 yaşın altındaki hayvanlar
(**) |
4.0 |
7.2 |
3.0 |
1.8 |
4 yaşın üstündeki hayvanlar
(**) |
7.0 |
12.6 |
6.0 |
1.8 |
Damızlık amacıyla bulundurulan hayvanlar
(***) |
- |
- |
12.0 |
2.0 |
(*) Hayvanlar ancak istisnai durumlarda yalnız tutulur.
(**) Minimum boyutlardaki bir bölme iki hayvanı barındırabilir.
(***)Damızlık
kolonilerinde, anneleriyle birlikte yaşayan 2 yaşından genç hayvanlar için
ilave mekan/hacim tahsisi gerekir.
7.
Çiftlik hayvanları
Tarımsal araştırma sırasında, projenin amacı hayvanların ticari çiftlik hayvanlarının
tutulduğu koşullara benzer koşullarda tutulmasını gerektirdiğinde, hayvanların
barındırılması en azından ulusal hayvan refahıyla ilgili mevzuatta belirlenen
standartlara uyar.
Tablo 7.1
Sığırlar
Canlı
ağırlık (kg) |
Minimum
bölme büyüklüğü (m2) |
Minimum
taban alanı/hayvan
(m2/hayvan) |
Boynuzsuz sığırların
ad-libitum beslenmesi için yemlik (m/hayvan) |
Boynuzsuz sığırların
sınırlı beslenmesi için yemlik (m/hayvan) |
100’e kadar |
2.50 |
2.30 |
0.10 |
0.30 |
100 ile 200 arası |
4.25 |
3.40 |
0.15 |
0.50 |
200 ile 400 arası |
6.00 |
4.80 |
0.18 |
0.60 |
400 ile 600 arası |
9.00 |
7.50 |
0.21 |
0.70 |
600 ile 800 arası |
11.00 |
8.75 |
0.24 |
0.80 |
800 üzeri |
16.00 |
10.00 |
0.30 |
1.00 |
Tablo 7.2
Koyun ve keçiler
Canlı ağırlık (kg) |
Minimum bölme büyüklüğü (m2) |
Minimum taban alanı/hayvan (m2/hayvan) |
Minimum bölme yüksekliği (m) |
Ad-libitum beslenme için yemlik (m/hayvan) |
Sınırlı beslenme için yemlik (m/hayvan) |
20’den az |
1.0 |
0.7 |
1.0 |
0.10 |
0.25 |
20 ile 35 arası |
1.5 |
1.0 |
1.2 |
0.10 |
0.30 |
35 ile 60 arası |
2.0 |
1.5 |
1.2 |
0.12 |
0.40 |
60 üzeri |
3.0 |
1.8 |
1.5 |
0.12 |
0.50 |
Tablo 7.3
Domuzlar ve küçük domuzlar(minipigs)
Canlı
ağırlık (kg) |
Minimum
bölme büyüklüğü (m2) |
Hayvan başına
Minimum taban alanı (m2/hayvan) |
Hayvan başına minimum
uzanma alanı (termonötr koşullarda) (m2/hayvan) |
5’den az |
2.0 |
0.20 |
0.10 |
5 ile 10 arası |
2.0 |
0.25 |
0.11 |
10 ile 20
arası |
2.0 |
0.35 |
0.18 |
20 ile 30
arası |
2.0 |
0.50 |
0.24 |
30 ile 50
arası |
2.0 |
0.70 |
0.33 |
50 ile 70
arası |
3.0 |
0.80 |
0.41 |
70 ile 100
arası |
3.0 |
1.00 |
0.53 |
100 ile 150
arası |
4.0 |
1.35 |
0.70 |
150 üstü |
5.0 |
2.50 |
0.95 |
Yetişkin erkek
domuz |
7.5 |
- |
1.30 |
(*) Domuzlar kısa sürelerle, veteriner hizmetleri veya deneysel
gerekçelerle, örneğin bireysel gıda tüketiminin bilinmesi gerekiyorsa, örneğin
ana bölümü bölmelere ayırarak, küçük bölümlerde tutulabilir
Tablo 7.4.
Atlar
En kısa kenarı hayvanın yağır yüksekliğinin 1.5 katı olacaktır. Dâhili bölmelerin yüksekliği hayvanların tam
şaha kalkmasına
imkân verecektir.
Yağır
(cidago) yüksekliği (m) |
Minimum taban alanı/hayvan (m2/hayvan) |
Minimum
bölme yüksekliği (m) |
||
Tek
başına veya üçlü gruplar halinde tutulan her hayvan için |
Dörtlü
veya daha büyük gruplar halinde tutulan her hayvan için |
Yavrulama
odası / taylı kısrak |
||
1.00 ile 1.40 arası |
9.0 |
6.0 |
16 |
3.00 |
1.40 ile 1.60 arası |
12.0 |
9.0 |
20 |
3.00 |
1.60 üzeri |
16.0 |
(2 x YY)2 (*) |
20 |
3.00 |
(*) Yeterli yer ayrılmasını sağlamak için, her bir hayvan için yer
tahsisi yağır yüksekliğine (YY) göre yapılır.
8.
Kanatlılar
Tarımsal araştırma sırasında, projenin amacı hayvanların ticari çiftlik hayvanlarının
tutulduğu koşullara benzer koşullarda tutulmasını gerektirdiğinde, hayvanların
barındırılması en azından kanatlı hayvanlarla ilgili ulusal mevzuatta
belirlenen standartlara uyar.
Tablo 8.1
Evcil kanatlılar
Bu minimum bölme büyüklükleri bilimsel nedenlerle sağlanamazsa,
kısıtlılığın süresi deneyi yapan kişi tarafından sorumlu yöneticiye danışarak
gerekçelendirilir. Bu tür durumlarda, kanatlılar uygun zenginleştirmeyi içeren
ve minimum taban alanı
Canlı
ağırlık (gr) |
Minimum
bölme büyüklüğü (m2) |
Kanatlı
başına minimum alan (m2) |
Minimum bölme
yüksekliği (cm) |
Minimum yemlik
uzunluğu (cm) |
200’e kadar |
1.00 |
0.025 |
30 |
3 |
200 ile 300
arası |
1.00 |
0.03 |
30 |
3 |
300 ile 600
arası |
1.00 |
0.05 |
40 |
7 |
600 ile 1200
arası |
2.00 |
0.09 |
50 |
15 |
1200 ile
1800 arası |
2.00 |
0.11 |
75 |
15 |
1800 ile
2400 arası |
2.00 |
0.13 |
75 |
15 |
2400 üzeri |
2.00 |
0.21 |
75 |
15 |
Tablo 8.2
Evcil hindiler
Her bölmenin kenarı en az
Canlı
ağırlık (kg) |
Minimum
bölme büyüklüğü (m2) |
Kuş
başına minimum alan (m2) |
Minimum bölme
yüksekliği (cm) |
Minimum yemlik uzunluğu
(cm) |
0.3’e kadar |
2.0 |
0.13 |
50 |
3 |
0.3 ile 0.6
arası |
2.0 |
0.17 |
50 |
7 |
0.6 ile 1
arası |
2.0 |
0.30 |
100 |
15 |
1 ile 4 arası |
2.0 |
0.35 |
100 |
15 |
4 ile 8 arası |
2.0 |
0.40 |
100 |
15 |
8 ile 12
arası |
2.0 |
0.50 |
150 |
20 |
12 ile 16
arası |
2.0 |
0.55 |
150 |
20 |
16 ile 20
arası |
2.0 |
0.60 |
150 |
20 |
20 üzeri |
3.0 |
1.0 |
150 |
20 |
Tablo 8.3
Bıldırcın
Canlı
ağırlık (gr) |
Minimum
bölme büyüklüğü (m2) |
Barındırılan
kuş çifti başına alan (m2) |
Barındırılan
ilave kuş grubu başına alan (m2) |
Minimum yükseklik
(cm) |
Minimum yemlik
uzunluğu (cm) |
150’ye kadar |
1.0 |
0.5 |
0.10 |
20 |
4 |
150’nin üzeri |
1.0 |
0.6 |
0.15 |
30 |
4 |
Tablo 8.4
Ördek ve kazlar
Bu minimum bölme büyüklükleri bilimsel nedenlerle sağlanamazsa,
kısıtlılığın süresi deneyi yapan kişi tarafından sorumlu yöneticiye danışarak
gerekçelendirilir. Bu tür durumlarda, kanatlılar uygun zenginleştirmeyi içeren
ve minimum taban alanı
Canlı
ağırlık (gr) |
Minimum bölme
büyüklüğü (m2) |
Kuş başına alan (m2)
(*) |
Minimum yükseklik
(cm) |
Minimum yemlik
uzunluğu (cm) |
Ördekler |
|
|||
300’e kadar |
2.00 |
0.10 |
50 |
10 |
300 ile 1200
arası (**) |
2.00 |
0.20 |
200 |
10 |
1200 ile 3500
arası |
2.00 |
0.25 |
200 |
15 |
3500 üstü |
2.00 |
0.50 |
200 |
15 |
Kazlar |
|
|||
500’e kadar |
2.00 |
0.20 |
200 |
10 |
500 ile 2000
arası (**) |
2.00 |
0.33 |
200 |
15 |
2000 üstü |
2.00 |
0.50 |
200 |
15 |
(*) Bu, 2 m2lik kapalı bölme başına derinliği minimum
(**) Tüylenme öncesi kanatlılar minimum yüksekliği
Tablo 8.5
Ördek ve kazlar: minimum havuz ölçüleri
|
Alan (m2) |
Derinlik (cm) |
Ördekler |
0.5 |
30 |
Kazlar |
0.5 |
10 ile 30 arası |
(*) Havuz ölçüleri
Tablo 8.6
Güvercinler
Kanatlıların kısa uçuşlar yapabilmesi için
bölmeler kare yerine uzun ve dar (örneğin 2 metreye
Grup büyüklüğü |
Minimum bölme büyüklüğü (m2) |
Minimum yükseklik (cm) |
Minimum yemlik uzunluğu (cm) |
Minimum tünek uzunluğu (cm) |
6’ya kadar |
2 |
200 |
5 |
30 |
7 ile 12
arası |
3 |
200 |
5 |
30 |
12’nin üzerindeki her ilave
kuş için |
0.15 |
- |
5 |
30 |
Tablo 8.7
Zebra ispinozu
Kanatlıların kısa uçuşlar yapabilmesi için bölmeler
kare yerine uzun ve dar (örneğin 2 metreye
Kısıtlılığın süresi deneyi yapan kişi tarafından sorumlu yöneticiye
danışarak gerekçelendirilir.
Grup
büyüklüğü |
Minimum
bölme büyüklüğü (m2) |
Minimum yükseklik
(cm) |
Minimum yemlik
sayısı |
6’ya kadar |
1.0 |
100 |
2 |
7 ile 12 arası |
1.5 |
200 |
2 |
13 ile 20
arası |
2.0 |
200 |
3 |
20’nin
üzerindeki her ilave kuş için |
0.05 |
- |
6
kuş için bir adet |
9.
Amfibiler
Tablo
9.1
Sucul urodelalar (kuyruklu
kurbağagiller)
Vücut uzunluğu (*) (cm) |
Minimum su yüzeyi alanı (cm2) |
Gruptaki her ilave hayvan için minimum su yüzeyi alanı (cm2) |
Minimum su derinliği (cm) |
10’a kadar |
262.5 |
50 |
13 |
10 ile 15 arası |
525 |
110 |
13 |
15 ile 20 arası |
875 |
200 |
15 |
20 ile 30 arası |
1837.5 |
440 |
15 |
30’un üzeri |
3150 |
800 |
20 |
(*) Burundan dışkılama deliğine kadar ölçülmüştür.
Tablo
9.2
Sucul anuranlar
Vücut
uzunluğu (**) (cm) |
Minimum
su yüzeyi alanı (cm2) |
Gruptaki
her ilave hayvan
için minimum su yüzeyi alanı (cm2) |
Minimum su derinliği
(cm) |
6’dan az |
160 |
40 |
6 |
6 ile 9 arası |
300 |
75 |
8 |
9 ile 12 arası |
600 |
150 |
10 |
12’nin üzeri |
920 |
230 |
12.5 |
(*) Bu şartlar bekleme ya da hayvancılık tankları içindir, ancak doğal
olarak çiftleşmek için ve etkinlik amaçlı olarak süper-ovülasyon amacıyla
kullanılan tanklara uygulanmaz, çünkü bu prosedürler daha küçük bireysel tanklar
gerektirmektedir. Belirtilen büyüklük kategorilerindeki yetişkinler; cinsel
olgunluğa erişmemiş gençler ve yavrular için belirlenen yer gereksinimleri ya
hariç tutulacak ya da ölçekleme ilkesine göre boyutları değiştirilir.
(**) Burundan dışkılama deliğine kadar ölçülmüştür.
Tablo 9.3
Yarı-Sucul anuranlar
Vücut uzunluğu (*) (cm) |
Minimum bölme büyüklüğü
(**) (cm2) |
Gruptaki her ilave hayvan için minimum su yüzeyi alanı (cm2) |
Minimum bölme yüksekliği (***) cm |
Minimum su derinliği (cm) |
|
5.0’a kadar |
1500 |
200 |
20 |
10 |
|
5.0 ile 7.5 arası |
3500 |
500 |
30 |
10 |
|
7.5 üzeri |
4000 |
700 |
30 |
15 |
|
(*) Burundan dışkılama deliğine kadar ölçülmüştür.
(**) Hayvanların
suya dalmaları için üçte bir kara bölümü, üçte iki su bölümü yeterlidir.
(***) Kara bölümü yüzeyinden teraryumun üstünün iç kısmına kadar
ölçülmüştür, ayrıca, bölmelerin yüksekliği iç tasarıma uyarlanır.
Tablo 9.4
Yarı-karacıl anuranlar
Vücut uzunluğu
(*) (cm) |
Minimum bölme büyüklüğü
(**) (cm2) |
Gruptaki her ilave hayvan için minimum su yüzeyi alanı (cm2) |
Minimum bölme yüksekliği (***) (cm) |
Minimum su derinliği (cm) |
5.0’a kadar |
1500 |
200 |
20 |
10 |
5.0 ile 7.5 arası |
3500 |
500 |
30 |
10 |
7.5 üzeri |
4000 |
700 |
30 |
15 |
(*) Burundan dışkılama deliğine kadar ölçülmüştür.
(**) Hayvanların
suya dalmaları için üçte bir kara bölümü, üçte iki su bölümü yeterlidir.
(***) Kara bölümü yüzeyinden yapay ortamın üstünün iç kısmına kadar
ölçülmüştür, ayrıca, bölmelerin yüksekliği iç tasarıma uyarlanır.
Tablo 9.5
Arboreal anuranlar
Vücut uzunluğu (*) (cm) |
Minimum bölme büyüklüğü
(**) (cm2) |
Gruptaki her ilave hayvan için minimum su yüzeyi alanı (cm2) |
Minimum bölme yüksekliği (***) (cm) |
3.0’a kadar |
900 |
100 |
30 |
3.0 üzeri |
1500 |
200 |
30 |
(*) Burundan dışkılama deliğine kadar ölçülmüştür.
(**) Hayvanların
suya dalmaları için üçte bir kara bölümü, üçte iki su bölümü yeterlidir.
(***) Kara bölümü yüzeyinden yapay ortamın üstünün iç kısmına kadar
ölçülmüştür, ayrıca, bölmelerin yüksekliği iç tasarıma uyarlanır.
10.
Sürüngenler
Tablo 10.1
Sucul kaplumbağalar
Vücut uzunluğu (*) (cm) |
Minimum su yüzeyi alanı
(cm2) |
Gruptaki her ilave hayvan için minimum su yüzeyi alanı (cm2) |
Minimum su derinliği (cm) |
5’e kadar |
600 |
100 |
10 |
5 ile 10 arası |
1600 |
300 |
15 |
10 ile 15 arası |
3500 |
600 |
20 |
15 ile 20 arası |
6000 |
1200 |
30 |
20 ile 30 arası |
10000 |
2000 |
35 |
30 üzeri |
20000 |
5000 |
40 |
(*) Kabuğun ön
kenarından arka kenarına kadar doğrusal bir çizgi olarak ölçülmüştür.
Tablo 10.2
Karayılanları
Vücut uzunluğu (*) (cm) |
Minimum taban alanı
(cm2) |
Gruptaki her ilave hayvan için minimum alanı (cm2) |
Minimum bölme yüksekliği (**)(cm) |
30’a kadar |
300 |
150 |
10 |
30 ile 40 arası |
400 |
200 |
12 |
40 ile 50 arası |
600 |
300 |
15 |
50 ile 75 arası |
1200 |
600 |
20 |
75’in üzeri |
2500 |
1200 |
28 |
(*) Burundan dışkılama deliğine kadar ölçülmüştür.
(**) Kara bölümü yüzeyinden yapay ortamın üstünün iç kısmına kadar
ölçülmüştür, ayrıca, bölmelerin yüksekliği iç tasarıma uyarlanır.
11.
Balık
11.1 Su kaynağı ve kalitesi
Her zaman uygun kalitede yeterli su kaynağı sağlanacaktır.
Geri dolaşımlı sistemlerdeki su akışı veya tanklardaki filtreleme, su kalitesi
parametrelerinin kabul edilebilir düzeyde gerçekleşmesini sağlamak için yeterli
olacaktır. Su kaynağı, gereken durumlarda, balık için zararlı maddeleri uzaklaştırmak
için filtrelenecek veya muameleye tabi tutulur. Su kalitesi parametreleri, her
zaman, belli bir türün normal faaliyetlerini ve fizyolojisini sürdürebilmesi
için kabul edilebilir aralıkta olur.
Su akışı, balığın düzgün yüzmesine ve normal davranmasına imkân verecek
uygunlukta olur. Balığa, iklime
alışması ve su kalitesi şartlarındaki değişikliğe uyum sağlaması için yeter
süre tanınır.
11.2 Oksijen, azot
bileşikleri, pH ve tuzluluk
Oksijen konsantrasyonu, balık türleri
için uygun olacaktır. Gerektiği
durumlarda, tank suyunun ek olarak havalandırılması sağlanır. Azot
bileşikleri konsantrasyonu düşük tutulur.
pH düzeyi türlere uygun hâle
getirilecek ve mümkün olduğu kadar istikrarlı tutulacaktır. Tuzluluk, balık türlerinin gereksinimlerine ve balığın yaşam
evresine uygun hâle getirilir.
11.3 Sıcaklık, ışık ve gürültü
Sıcaklık, ilgili balık türleri için optimal aralıkta tutulacak ve
mümkün olduğu kadar istikrarlı halde muhafaza edilir. Sıcaklıktaki
değişiklikler yavaş yavaş uygulanır. Balık, uygun aydınlatma aralıklarında
tutulur. Gürültü düzeyi minimumda tutulacak ve uygun olması halinde, elektrik
jeneratörleri ve filtrasyon sistemleri gibi gürültü ve titreşim yapan donanım,
içinde balık bulunan tanklardan ayrı tutulur.
11.4 Stoklama yoğunluğu ve
çevresel karmaşıklık
Balık stoklama yoğunluğu, balığın çevre şartlarıyla, sağlık ve
refahıyla ilgili toplam gereksinimine bağlı olacaktır. Balığın normal şekilde
yüzmesi için, büyüklüğü, yaşı, sağlığı ve beslenme yöntemleri dikkate alarak,
yeterli hacimde su bulundurulacaktır. Balık için, türün yaşam standardı aksini
gerektirmedikçe, saklanma yerleri veya dip kumu vb.gibi uygun çevre
zenginleştirmesi sağlanır.
11.5 Beslenme ve elle tutma
Balık, kendisi için uygun
hızda ve sıklıkta bir diyetle beslenir. Larva aşamasındaki balığın beslenmesi
için, canlıdan yapay diyete geçerken, özel dikkat gösterilecektir. Balığı elle
tutma minimum düzeyde tutulur.
Ek-2
SICAKLIK VE
NİSPİ NEM
1.Tesisin
ısıtma ve nem sistemleri, farklı hayvan türlerinin farklı sıcaklık ve nem
ihtiyaçlarını karşılayabilecek yeterlilikte ve her odanın sıcaklığı ve nemi
ayrı olarak kontrol edilir ve ayarlanabilmeye imkân verir.
2.Isıtma
ve nem sistemleri gürültüsüz çalışmalıdır. Oda sıcaklıkları ve nem oranları,
oda düzeyinde günlük olarak kontrol edilir.
3.
Hayvan türlerinden oda ve kafeslerde serbest olarak bulunan yetişkin hayvanlar
için ideal sıcaklık ve nispi nem değerleri aşağıda verilmiştir. Yeni doğan,
genç, immunsuprese, diğer genetik ve mikrobiyolojik yönden tanımlanmış
hayvanlar için hayvanın ihtiyacına uygun sıcaklık sağlanır.
4. Katı zeminli muhafazalarda
tavşan grupları arasındaki yerel sıcaklıklar, oda sıcaklığından 6°C
kadar daha yüksek olabilir.
Hayvan
türleri için ideal sıcaklık ve nispi nem değerleri
Tür
|
İdeal
Oda/Kafes Sıcaklığı (°C)
|
Nispi
Nem (%)
|
Gerbil
|
20-24
|
35-55
|
Fare
|
20-24
|
45-65
|
Hamster
|
20-24
|
45-65
|
Sıçan
|
20-24
|
45-65
|
Kobay
|
20-24
|
45-65
|
Tavşan
|
15-21
|
Min.
45
|
Kedi
|
15-21
|
- |
Köpek
|
15-21
|
- |
Feretler
|
15-24 |
- |
Marmosetgiller ve tamarinler
|
23-28 |
40-70 |
Resus Maymunu, Kısa Kuyruklu Makaklar ve
Vervetler
|
16-25 |
- |
Uzun Kuyruklu Makaklar
|
21-28 |
- |
Babunlar
|
16-28 |
- |
Ek-3
BEYANNAME
1-Kurulacak kuruluşun;
|
a) Sahibinin adı ve soyadı* |
: |
|
b) Ticari adı* |
: |
|
c) Açık adresi |
: |
|
d) Telefon numarası |
: |
|
e) Faks numarası |
: |
|
f) Ada, pafta ve parsel
numarası |
: |
2-Faaliyet alanı
|
a)Tedarikçi Kuruluş |
: |
|
(Hangi hayvanların tedarik
edileceği ?) |
|
|
b)Üretici Kuruluş |
: |
|
(Hangi hayvanların üretileceği
?) |
|
|
c)Kullanıcı Kuruluş |
: |
|
(Hangi hayvanların
kullanılacağı ?) |
|
|
d) Araştırmaya Yetkili Kuruluş |
: |
|
(Hangi hayvanların araştırılacağı ?) |
|
3-Kuruluşun faaliyet alanı ile
ilgili açıklama raporu.
4-Kuruluşun yapımı için düşünülen
başlama tarihi.
Kuruluş Sahibinin**
Adı ve Soyadı
İmza
*Kamu kurum ve kuruluşlarında
kururumun adı
** Kamu kurum ve
kuruluşlarında kurum yetkilisinin adı, soyadı ve unvanı
Ek-4
YER SEÇİM RAPORU
1-Kurulacak kuruluşun
|
a) Sahibinin adı ve soyadı* |
: |
|
b) Ticari adı* |
: |
|
c) Açık adresi |
: |
|
d) Telefon numarası |
: |
|
e) Faks numarası |
: |
|
f) Ada, pafta ve parsel
numarası |
: |
|
g) Faaliyet alanı |
: |
2-Kuruluşun yeri ve çevresinin
halen ne amaçla kullanıldığı?
3-Yerin faaliyet alanına göre
üretici ve/veya tedarikçi ve/veya kullanıcı kuruluş olarak faaliyetine uygun
olup olmadığı?
a)Üretim Uygundur Uygun
değildir
b)Tedarik Uygundur Uygun
değildir
c)Kullanım Uygundur Uygun değildir
d)Araştırma Uygundur Uygun değildir
4- Yerin faaliyet alanına göre
üretici ve/veya tedarikçi ve/veya kullanıcı kuruluş olarak kullanılmasına uygun
değilse nedenleri?
Enstitü Md.
Yetkilisi |
Enstitü Md.
Yetkilisi |
İl Md. Yetkilisi |
İlçe Md. Yetkilisi |
Uzman Veteriner
Hekim |
Uzman Veteriner
Hekim |
Veteriner Hekim |
Veteriner Hekim |
|
|
|
|
*Kamu kurum ve kuruluşlarında
kurum/kuruluşun adı
Ek-5
AÇILMA RAPORU
1-Kuruluş
a) |
Sahibinin
adı ve soyadı* |
: |
b) |
Ticari adı* |
: |
c) |
Açık adresi |
: |
d) |
Telefon numarası |
: |
e) |
Faks numarası |
: |
f) |
Ada, pafta ve parsel numarası |
: |
g) |
Faaliyet alanı; Üretilecek türler Kullanılacak türler Tedarik edilecek türler Araştırmaya yetki verilen
türler |
: : : : |
2-Kuruluş izni aşamasındaki
planlarına göre uygun olarak yapıldı mı?
|
a) Yapılmıştır |
b) Yapılmamıştır |
3-Kuruluş ünitelerinde
kullanılacak alet ve donanımların teknik özellik ve kapasiteleri uygun mu?
|
a) Uygun |
b) Uygun değil |
|
|
|
4-Kuruluşta çalışacak sorumlu
yönetici, veteriner hekim ve diğer yetkili kişilerin sayısı yeterli mi?
|
a)Yeterli |
b) Yetersiz |
|
|
|
5-Kuruluş ünitelerinde
kullanılacak alet, donanım ve bölümlerin teknik özellik ve kapasiteleri uygun
mu?
|
a) Uygun |
b) Uygun değil |
|
|
|
7-Mahallinde yapılan inceleme
sonucundaki tespit ve gözlemler: Kuruluş, faaliyet alanına göre üretici ve/veya
tedarikçi ve/veya kullanıcı ve/veya araştırmaya yetkili kuruluş olarak
faaliyetine uygun mu?
a)Üretim Uygundur Uygun
değildir
b)Tedarik Uygundur Uygun
değildir
c)Kullanım
Uygundur Uygun değildir
d)Araştırma Uygundur Uygun değildir
8- Yerin faaliyet alanına göre
üretici ve/veya tedarikçi ve/veya kullanıcı ve/veya araştırmaya yetkili kuruluş
olarak kullanılmasına uygun değilse nedenleri?
Enstitü Md.
Yetkilisi |
Enstitü Md.
Yetkilisi |
İl Md. Yetkilisi |
İlçe Md. Yetkilisi |
Uzman Veteriner
Hekim |
Uzman Veteriner
Hekim |
Veteriner Hekim |
Veteriner Hekim |
|
|
|
|
*Kamu kurum ve kuruluşlarında
kurum/kuruluşun adı
Ek-6
İZİNLİ KURULUŞLARDA ÜRETİLMESİ ZORUNLU TÜRLER
Sıra No: |
Adı: |
Latince Tür Adı : |
1 |
Fare |
Mus musculus |
2 |
Sıçan |
Rattus norvegicus |
3 |
Kobay |
Cavia pocellus |
4 |
Suriye (altın) hamsteri |
Mesocricetus auratus |
5 |
Çin hamsteri |
Cricetulus griseus |
6 |
Moğolistan gerbili |
Meriones unguiculatus |
7 |
Tavşan |
Oryctolagus curriculus |
8 |
Köpek |
Canis familiaris |
9 |
Kedi |
Felis catus |
10 |
Kurbağa |
Xenopus (laevis, tropicalis), Rana (temporaria, pipiens) |
11 |
Zebra balığı |
Danio rerio |
12 |
İnsan-dışı primatların bütün
türleri |
- |
Ek-7
İNSAN-DIŞI
PRİMATLARIN BİLİMSEL AMAÇLAR
İÇİN PROSEDÜRLERDE KULLANILABİLECEĞİ TARİHLER
Tür Adı |
Latince Tür Adı |
Tarih |
Marmoset |
Callithrix jacchus |
1/1/2013 tarihinden itibaren |
Cynomolgus maymunu |
Macaca fascicularis |
Bakanlığın süre uzatımı kararı
almaması kaydıyla 1/1/2022 tarihinden itibaren. |
Rhesus maymunu |
Macaca mulatta |
Bakanlığın süre uzatımı kararı
almaması kaydıyla 1/1/2022 tarihinden itibaren. |
İnsan-dışı primatların diğer türleri |
|
Bakanlığın süre uzatımı kararı
almaması kaydıyla 1/1/2022 tarihinden itibaren. |
Ek-8
PROSEDÜRLERİN ŞİDDET SINIFLANDIRMASI
Bir prosedürün şiddeti, tek bir
hayvan tarafından prosedür sırasında yaşanması beklenen ağrı, eziyet, sıkıntı
ve kalıcı hasar düzeyi ile belirlenir.
Bölüm
I: Şiddet kategorileri
Düzelmez:
Tamamen genel anestezi altında gerçekleştirilen ve hayvanın bilincinin
açılmasının beklenmediği prosedürler
düzelmez olarak sınıflandırılır.
Hafif: Hayvanlar
üzerinde uygulanan ve hayvanın kısa süreyle hafif ağrı, eziyet ve sıkıntı çekmesinin mümkün
olduğu prosedürler ve hayvanların
genel durumu ve afiyeti üzerinde önemli bir bozulmaya yol açmayan prosedürler
hafif olarak sınıflandırılır.
Orta:
Hayvanlar
üzerinde uygulanan ve hayvanın kısa süreyle orta düzeyde ağrı, eziyet ve sıkıntı çekmesinin ya da uzun
süreli hafif düzeyde
ağrı, eziyet ve sıkıntı çekmesinin mümkün olduğu prosedürler veya hayvanların genel durumu ve afiyeti
üzerinde orta
derecede bozulmaya yol açan prosedürler “orta” olarak sınıflandırılır.
Şiddetli:
Hayvanlar
üzerinde uygulanan
ve hayvanın kısa süreyle şiddetli ağrı, eziyet ve sıkıntı çekmesinin ya
da uzun süreli orta düzeyde
ağrı, eziyet ve sıkıntı çekmesinin mümkün olduğu prosedürler veya hayvanların genel durumu ve afiyeti
üzerinde şiddetli
bozulmaya yol açan prosedürler
“şiddetli” olarak sınıflandırılır.
Bölüm
II: Şiddet belirleme kriterleri
Şiddet
kategorisinin belirlenmesinde, belli bir prosedür sırasında bir hayvana müdahale veya manipülasyon
dikkate alınır. Bu belirleme, tüm uygun iyileştirme teknikleri uygulandıktan
sonra tek bir hayvan
tarafından yaşanması muhtemel en şiddetli etkiye dayanılarak yapılır.
Bir prosedürün şiddet kategorisi
belirlenirken, prosedürün tipi ve diğer faktörlerde dikkate alınır. Bütün bu
faktörler vaka bazında değerlendirilir.
Prosedürle ilgili faktörler aşağıdakileri içerir:
– Manipülasyon türü ve elle tutma şekli,
– Prosedürün tüm unsurlarının yol açtığı ağrı,
eziyet ve sıkıntı veya
kalıcı hasarın türü, yoğunluğu, süresi, sıklığı ve kullanılan tekniklerin
çeşitliliği,
– Bir
prosedürde çekilen kümülatif ağrı,
– Barındırma, üretme ve bakım standartlarındaki
kısıtlamalar da dahil, doğal davranış sergilemenin engellenmesi.
Sadece prosedürün tipiyle ilgili temel faktörler her bir şiddet
kategorisi için Bölüm III’ te sunulan örneklerde verilmiştir. Bazı prosedür
tiplerine en uygun sınıflandırmanın hangisi olduğu bu parametreler dikkate
alınarak belirlenir. Bununla birlikte, prosedürün şiddet sınıflandırmasında ve
vaka bazında değerlendirilmesinde aşağıdaki ek faktörler de dikkate alınır.
– Türlerin tipi ve genotipi,
– Hayvanın gelişmişliği, yaşı ve cinsiyeti,
– Hayvanın prosedürle ilgili olarak eğitimi ya da alıştırılması,
– Hayvan tekrar kullanılacaksa, daha önceki
prosedürlerde maruz kaldığı şiddet katagorisi,
– Barınma, üretme ve bakımın iyileştirilmesi
dahil, ağrı, eziyet ve sıkıntıyı azaltmak veya ortadan kaldırmak için
kullanılan yöntemler,
– Daha insani uygulama açısından yapılabilecek
en son noktalar
Bölüm
III:
Prosedürün tipiyle ilgili faktörler bazında her şiddet
kategorisine atanan farklı prosedür tiplerinden örnekler:
1. Hafif:
a) Yalnızca öldürmek amacıyla
uygulananlar dışındaki anestezi uygulaması;
b) Tek dozun uygulandığı, toplam
dolaşım hacminin %10’u veya daha az kan
örneğinin alındığı ve maddenin herhangi bir belirgin ters etkiye neden
olmasının beklenmediği farmakokinetik çalışma,
c) Hayvanların uygun sakinleştirici
veya anestezi etkisi altında invazif olmayan örneğin MR ile görüntülenmesi,
ç) Yüzeysel
prosedürler, örneğin kulak ve kuyruk biyopsileri, mini-pompa ve sinyal verici
gibi transponderlerin cerrahi olmayan subkutan implantasyonu;
d) Hayvanlarda sadece ufak
rahatsızlıklara ya da normal faaliyet ve davranışlarda ufak sorunlara yol açan
harici telemetri cihazlarının uygulanması,
e) Hayvan üzerinde maddenin artık
hafif etkiye sahip olduğu ve hacimlerin hayvanın büyüklüğü ve türü için uygun
sınırlar dahilinde bulunduğu subkutan, intramüsküler, intraperitonel yollarla, lastik
sonda ile besleme ve
intravenöz olarak yüzeysel kan damarları yoluyla uygulama,
f) Belirgin olumsuz klinik etki oluşturmayan
tümör veya örneğin, küçük, subkutan, invazif olmayan nodüller gibi spontan
tümör indüksiyonu,
g) Fenotipte hafif etkilerle
sonuçlanması beklenen genetiği değiştirilmiş hayvanların üretilmesi,
ğ) Hayvanın yem
ihtiyacını tam olarak karşılamayan ve çalışmanın zaman süreci içinde hafif
klinik anormalliğe yol açması beklenen modifiye diyetlerle beslenmesi,
h) Metabolik kafeste 24 saat ve daha
kısa süreli tutulması,
i) Sosyal ortamda yaşayan hatlardan olan fare
ve sıçanların kısa süreli olarak tek başlarına
kafese kapatılmalarını ve sosyal partnerlerden kısa süreli olarak ayrı
kalmalarını içeren çalışmalar,
j) Hayvanların zararlı uyarıcılara
maruz bırakıldığı, kısa süreyle ağrı, eziyet ve sıkıntı veren işlem sonrası
hayvanların bu durumdan kurtulabileceği modeller.
k) Aşağıdaki örneklerin tamamı veya
birkaçından oluşan kombinasyonu “hafif” olarak sınıflandırılır.
1. İnvazif olmayan önlemler ve
minimal kısıtlamayla vücut kompozisyonunun değerlendirilmesi,
2. Alışkın hayvanlarda minimal veya
hiç kısıtlama oluturmayan EKG’nin invazif olmayan tekniklerle izlenmesi,
3. Sosyal olarak uyum sağlamış
hayvanlarda bozukluğa yol açması beklenmeyen ve normal faaliyet ve davranışa
engel olmayan harici telemetri cihazları uygulaması,
4. Klinik olarak belirlenebilir
olumsuz fenotip oluşturması beklenmeyen genetiği değiştirilmiş hayvanların
üretilmesi,
5. Sindirilen besinlerin geçişini
izlemek için diyete, vucuda zararsız olan inert markerler katmak,
6. Yetişkin sıçanlara 24 saatten az
bir süreyle yem verilmemesi,
7. Saha testi uygulaması.
2. Orta:
a) Orta derecede klinik etki yaratan
test maddelerinin sık sık uygulanması ve bilinci açık bir hayvandan birkaç gün
içinde hacim ilavesi yapılmaksızın kan örneklerinin alınması,
b) Ölümcül olmayan son-noktalarla
akut doz belirleme çalışmaları, kronik toksisite testleri,
c) Genel anestezi ve uygun
analjeziklerin etkisi altında yapılan
ameliyatla bağlantılı örneğin torakotomi, kranyotomi, laparotomi, orkidektomi,
lenfadenektomi, tiroidektomi, efektif stabilizasyonla ortopedik cerrahi ve yara
yönetimi, reddin etkin yönetimiyle organ nakli, cerrahi kateter implantasyonu
veya telemetri trasmiterleri, mini pompa gibi biomedikal cihaz takma gibi
ameliyat sonrası ağrı, sıkıntı ve genel durumda bozulma,
ç) Orta düzeyde ağrı ve sıkıntıya yol açması
veya normal davranışı engellemesi beklenen tümör veya spontan tümör indüksiyonu
modelleri,
d) Ters etkileri hafif veya orta
şiddette ve 5 gün veya daha kısa süreli olan subletal dozda ya da bağışıklık
sisteminin rekonstitüsyonu olmasa ölümcül olabilecek dozda ışın veya
kemoterapi,
e) Orta derecede etkilenmiş fenotiple
sonuçlanması beklenen genetiği değiştirilmiş hayvanların üretilmesi,
f) Cerrahi prosedürlerle genetiği
değiştirilmiş hayvan oluşturulması;
g) Orta derecede hareket kısıtlaması
yaratan metabolik kafeslerde hayvanların 5 güne kadar tutulması,
ğ) Hayvanın yem
ihtiyacını tam olarak karşılamayan ve çalışmanın zaman süreci içinde orta klinik anormalliğe yol açması beklenen
modifiye diyetlerle beslenmesini içeren çalışmalar,
h) Yetişkin sıçanlara 48 saat süreyle
yem verilmemesi,
k) Hayvanın kaçamayacağı veya kaçma
dürtüsünü engelleyemeyeceği durumlarda orta derecede sıkıntı oluşturması
beklenen kaçma ve kaçınma reaksiyonlarını hatırlatmak.
3. Şiddetli
a) Ölümün son-nokta olduğu veya
ölümlerin beklendiği ve şiddetli patofizyolojik durumların tetiklendiği örneğin
OECD test kılavuzunda tanımlanan tek doz akut toksisite testleri gibi testler,
b) Başarısız olma durumunda şiddetli
ağrı, eziyet ve sıkıntıya yol açabilecek örneğin kardiyak yardımcı cihazları
gibi cihaz testleri,
c) İlerleyen hastalığın ölüme yol
açtığı, uzun süreli orta şiddette ağrı, eziyet ve sıkıntıyla bağlantılı,
hayvanın durumunda kalıcı hasarlarla karakterize olan aşı potens testleri,
ç) Letal dozda ve bağışıklık sisteminin
rekonstitüsyonu ya da graft versus host hastalığı oluşumuyla rekonstitüsyon olmadan
ışın veya kemoterapi,
d) Uzun süreli orta şiddette ağrı,
eziyet ve sıkıntıyla bağlantılı olarak
ilerleyerek ölümcül hastalığa yol açması beklenen örneğin kaşeksiye yol açan
tümörler, invazif kemik tümörleri, metastaz yayılımıyla sonuçlanan tümörler ve
ülserleşmesine izin verilen tümörler gibi tümör veya spontan tümör indüksiyon
modelleri,
e) Orta ve şiddetli düzeydeki
ameliyat sonrasında ağrı, eziyet, sıkıntı veya hayvanın genel durumunda ciddi
ve kalıcı bozulmayla sonuçlanması beklenen, genel anestezi etkisi altında yapılan ameliyatlar ve diğer müdahaleler ile
stabil olmayan kırıkların oluşturulması, yeterli analjezik olmadan torakotomi
ya da mültipl organ bozukluğu oluşturmak için yapılan travma,
f) Organ reddinin şiddetli sıkıntı
veya hayvannın genel durumunda bozukluğa yol açması muhtemel yabancı organ
nakli gibi organ nakilleri,
g) Genel durumda şiddetli ve kalıcı
bozukluklar yaşaması beklenen ve genetik bozukluğu olan Huntington hastalığı,
müsküler distrofi, kronik nükseden nörit modeller gibi hayvanların üretilmesi,
ğ) Şiddetli derecede hareket kısıtlaması
oluşturan metabolik kafeslerin uzun süreyle
kullanımı,
h) Edinilmiş çaresizlik
oluşturma gibi zaruri elektroşok
uygulamaları,
ı) Köpek ve insan-dışı primatlar gibi sosyal
türlerin uzun süreli tam izolasyonu,
i) Sıçanlarda gastrik ülser veya
kardiyak yetmezliğe yol açan hareketsizlik stresi,
j)
Hayvanın
aşırı yorgunluk sonucu ölümüne neden olabilecek kadar zorunlu yüzme veya
egzersiz testlerine tabi tutulması.
Ek-9
HAYVANLARI ÖLDÜRME YÖNTEMLERİ
1.
Aksini gerektiren bilimsel bir gerekçe olmadıkça hayvanları
öldürme sürecinde, aşağıdaki tabloda verilen yöntemler uygulanır.
a) Bilinci yerinde olmayan hayvanlarda,
ölümden önce bilincin yerine gelmemesi sağlanır.
b) Tarımsal araştırmalarda
kullanılan hayvanlarda, projenin amacı hayvanların ticari çiftlik hayvanlarıyla benzer koşullarda
bulundurulmasını gerektiriyorsa, bu hayvanlar öldürme anında çiftlik
hayvanlarının korunması ve kesimiyle ilgili
ulusal mevzuata uygun olarak öldürülebilir.
2.
Hayvanların öldürülmesi aşağıdaki yöntemlerden biriyle tamamlanır:
a)
Dolaşımın daimi olarak durduğunun teyidi;
b)
Beyin ölümü;
c)
Boyun dislokasyonu;
ç) Kan kaybı ya da exsanguination;
d)
Rigor mortisin başladığının teyidi.
3.
Tablo
Hayvanlar yöntemler/açıklamalar |
Balık |
Amfibi |
Sürüngen |
Kanatlılar |
Kemirgen |
Tavşanlar |
Kedi, köpek, dağ gelinciği ve
tilkiler |
Büyük memeliler |
İnsan-dışı primatlar |
Anestezi dozaşımı |
(1) |
(1) |
(1) |
(1) |
(1) |
(1) |
(1) |
(1) |
(1) |
Şok tabancası |
- |
- |
(2) |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
Karbon dioksit |
- |
- |
- |
- |
(3) |
- |
- |
- |
- |
Boyun dislokasyonu |
- |
- |
- |
(4) |
(5) |
(6) |
- |
- |
- |
Beyin sarsıntısı/başa darbe |
- |
- |
- |
(7) |
(8) |
(9) |
(10) |
- |
- |
Başın kesilmesi |
- |
- |
- |
(11) |
(12) |
- |
- |
- |
- |
Elektroşok |
(13) |
(13) |
- |
(13) |
- |
(13) |
(13) |
(13) |
- |
İnert gazlar (Ar, N2) |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
- |
(14) |
- |
Uygun tüfek, tabanca ve mühimmatla vurmak |
- |
- |
(15) |
- |
- |
- |
(16) |
(15) |
- |
Uygulama
şartları
1. Gerekli
durumda, önceden sakinleştirici vererek kullanılır.
2. Yalnızca
büyük sürüngenlerde kullanılır.
3. Yalnızca
yeni doğan evresinden sonraki gradual-fill’ evresindeki kemirgenlerde
kullanılacak olup fetüs ve yeni doğanlarda kullanılmaz
4. Yalnızca
1 kg’ın altındaki kanatlılarda kullanılır. 250 gr’ın üstündeki kanatlılara
sakinleştirici verilir.
5. Yalnızca
1 kg’ın altındaki kemirgenlerde kullanılır. 150 gr’ın üstündeki kemirgenlere
sakinleştirici verilir.
6. Yalnızca
1 kg’ın altındaki tavşanlarda kullanılır. 150 gr’ın üstündeki tavşanlara
sakinleştirici verilir.
7. Yalnızca
5 kg’ın altındaki kanatlılarda kullanılır.
8. Yalnızca
1 kg’ın altındaki kemirgenlerde kullanılır.
9. Yalnızca
1 kg’ın altındaki tavşanlarda kullanılır.
10. Yalnızca
yeni doğanlarda kullanılır.
11. Yalnızca
250 gr’ın altındaki kanatlılarda kullanılır.
12. Yalnızca
diğer yöntemler
mümkün olmadığında kullanılır.
13. Özel
ekipmanıyla uygulanır.
14. Yalnızca
domuzlarda kullanılır.
15. Yalnızca
deneyimli keskin nişancılar tarafından
saha şartlarında kullanılır.
16. Yalnızca
deneyimli keskin nişancılar tarafından
saha şartlarında, başka yöntemler mümkün olmadığında, kullanılır.
Ek-10
HAYVANI PROSEDÜRLERDE KULLANACAKLARIN
ASGARİ EĞİTİM STANDARDI
Hayvanı
prosedürlerde kullanacak kişilerin aşağıdaki asgari eğitimi almış olmaları
şattır:
1 |
Hayvanların üretimi, sevk ve idaresi,
bakımı ve bilimsel amaçlarla kullanımı hakkındaki ulusal mevzuat. |
2 |
İnsan-hayvan ilişkileri, hayvanların bilimsel
amaçlarla kullanımı konusundaki tartışmalar ve hayatın önemi hususunda etik ilkeler. |
3 |
Türlere özgü biyoloji, anatomi,
fizyolojik özellikler, üreme, genetik bilimi ve genetik değişimle ilgili temel bilgiler |
4 |
Hayvan davranışı, barındırma ve
zenginleştirme. |
5 |
Uygun olduğu hallerde, elle tutma
ve prosedürlerle ilgili türlere özgün yöntemler. |
6 |
Hayvan sağlığı yönetimi ve hijyen. |
7 |
En çok bilinen laboratuvar hayvanı türlerinin türlere özgün çektiği ağrı, eziyet
ve sıkıntının tanınması. |
8 |
Anestezi, ağrı giderici yöntemler ve
öldürme. |
9 |
İnsani son noktaların kullanımı. |
10 |
Alternatif metot, azaltma ve iyileştirmenin
gerekleri. |
11 |
Prosedür ve projelerin hayvanlar için uygun olan
yere göre tasarlanması. |
Ek-11
ÜRETİCİ VE/VEYA ARAŞTIRMAYA YETKİLİ KURULUŞ YILLIK FAALİYET RAPORU
Kuruluş Adı :
Yılı :
Tür / Irk Adı (1) |
Hayvan Sayısı |
||||||
Bir Önceki Yıldan Devreden |
Üretilen (Doğan) Yavru |
Tedarikçiden Alınan(2) |
Prosedür İçin Verilen(3) |
Tedarikçiye Verilen-Satılan |
Ölen |
Gelecek Yıla Devreden |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
TOPLAM |
|
|
|
|
|
|
|
(1)Farklı
ırklar üretiliyor ise ayrı ayrı listeye yazılır.
(2)Kaç
tanesi hangi kuruluştan satın alındı ise ayrı ayrı listeye yazılacak. Kendi
tedarik birimlerinden alanlar "Tedarik Birimimizden Alındı" ifadesini
konur.
3-Hem üretici
veya araştırmaya yetkili kuruluşlar hem de kullanıcı olarak faaliyet gösteren
kuruluşlar üretim veya araştırmaya yetkili birimlerinden doğrudan kullanım
birimlerine hayvan verebilirler.
Ek-12
TEDARİKÇİ KURULUŞ FAALİYET RAPORU
Kuruluş Adı :
Yılı :
Tür / Irk Adı (1) |
Satın Alınan Kuruluş Adı (2) |
Satın Alınan Hayvan Sayısı |
Satılan Kuruluş Adı(3) |
Satılan Hayvan Sayısı |
Ölen Hayvan Sayısı |
Gelecek Yıla Devreden Hayvan Sayısı(4) |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
TOPLAM |
|
|
|
|
|
|
1-Farklı ırklar alınıp
satılıyorsa ayrı ayrı listeye yazılır.
2-Kaç
tanesi hangi kuruluştan satın alındı ise ayrı ayrı listeye yazılır
3-Kaç
tanesi hangi kuruluşa satıldı ise ayrı ayrı listeye yazılacak. Kendi üretim
birimlerine verildi ise bu haneye Üretim “Birimimize Verildi" ifadesi
konulur.
4-Yıl
içerisinde alındığı halde satışı yapılmamış ya da kendi üretim birimlerinde
üretime alınmamış hayvanların sayısı bu bölüme yazılır
Ek-13
KULLANICI KURULUŞ FAALİYET RAPORU
Kuruluş Adı :
Yılı :
Tür / Irk Adı (1) |
Satın Alınan Kuruluş Adı (2) |
Satın Alınan Hayvan Sayısı |
Serbest Bırakılan veya Aile Yanına Verilen |
Çiftliğe İade Edilen veya Kesime Sevk
Edilen Hayvan Sayısı(3) |
Ölen Hayvan Sayısı |
Gelecek Yıla Devreden Hayvan Sayısı |
|
Hayvan Sayısı |
Tarihi |
||||||
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
TOPLAM |
|
|
|
|
|
|
|
1-Farklı ırklar alınıp
satılıyorsa ayrı ayrı listeye yazılır.
2-Kaç
tanesi hangi kuruluştan satın alındı ise ayrı ayrı listeye yazılır.
3-Sadece çiftlik
hayvanı için geçerlidir.
Ek-14
İŞARETLEME
VE KİMLİKLENDİRME
1-
Kuruluş bünyesinde üretilen, kullanılan ve tedarikçiler tarafından hayvanlar
için uygulanacak işaretleme ve kimliklendirme yöntemleri aşağıda belirtilmiştir.
a)
Hayvanlarının barındırıldığı kafeslerin üzerinde hayvanının tanıtım kartları
olmalıdır. Bu tanıtım kartında yer alması gereken bilgiler;
Üretici/
Araştırmaya Yetkili/Tedarikçi Kuruluş Tanıtım Kartı Bilgileri
|
Kullanıcı
Kuruluştaki Tanıtım Kartı Bilgileri
|
Kafes numarası
|
Kafes numarası
|
Hayvanının türü
ve ırkı
|
Hayvanının türü
ve ırkı
|
Kafesteki veya
bölümdeki hayvanı sayısı
|
Kafeste veya
bölümdeki hayvanı sayısı
|
Cinsiyetlere
göre sayıları
|
Cinsiyetlere
göre sayıları
|
Doğum tarihleri |
Doğum tarihleri |
Varsa beslenme
ve koruyucu uygulamalar
|
Varsa beslenme
ve koruyucu uygulamalar
|
|
Prosedürde
kullanılmaya başlama tarihi |
Prosedürün
planlanan bitiş tarihi |
b)
Hayvanların işaretlenmesinde aşağıdaki tabloda verilen yöntemlerden biri kullanılır.
Gerektiğinde Bakanlık işaretleme ve kimliklendirme konusunda aşağıda belirtilen
yöntemlerden birisinin uygulanması konusunda sınırlandırma getirebilir.
Tür
adı
|
İşaretleme
Yöntemi
|
Uygulama
Yeri
|
Kurbağa
|
Boncuk
Doğal işaretler
Mikroçip
|
Dorsal kese
üzerindeki deri
Ayaklardaki
perdeler
Kartlara
|
Kaplumbağa
|
Törpü
Mikroçip
|
Kodlanmış bir
şekilde kabuk üzerine
|
Balıklar
|
Doğal işaretler
Etiketler
İzolasyon
|
Kartlar
Dorsal/ventral yüzgeç, kuyruk
Ayrı bölmeler
|
Gelincik
|
Boya
Mikroçip
|
Kürk üzeri
Kulağın iç yüzü
Kulaklar
|
Tavuk
|
Kanat bantları
Kanat
etiketleri
Ayak bantları
Ayak halkaları
Mikroçip
|
Vücuda yakın
kanat çevresi
Kanatların ön
ucu
Ayak çevresi
Ayak çevresi
Göğüs kasına |
Kuşlar (tüm
türler)
|
Ayak bandı
Ayak halkası
Kanat halkası
Mikroçip
|
Ayak çevresi
Ayak çevresi
Kanatların ön
ucu
Göğüs kasına |
Güvercin
|
Ayak bandı
Kanat halkası
Ayak halkası
Mikroçip
|
Ayak çevresi
Kanatların ön
ucu
Ayak çevresi
Göğüs kasına
|
Ördek
|
Kanat
etiketleri
Ayak bantları
Ayak halkaları
Mikroçip
|
Tavuk ile aynı
Tavuk ile aynı
Tavuk ile aynı
Ayak parmağı
arasındaki perde
|
Kaz
|
Kanat
etiketleri
Ayak bantları
Ayak halkaları
Mikroçip
|
Tavuk ile aynı
Tavuk ile aynı
Tavuk ile aynı
Ayak parmağı
arasındaki perde
|
Kuğu
|
Ördek ile aynı
Mikroçip
|
Ördek ile aynı
|
Fare
|
Boya
Kodlanmış kulak
küpesi
Mikroçip
|
Kürk üzeri
Kulağın başa
yakın bölgesi
Scapula’nın
hemen üzerine deri altı
|
Sıçan
|
Boya
Kodlanmış kulak
küpesi
Mikroçip
|
Kürk üzeri
Kulağın başa
yakın bölgesi
Scapula’nın
hemen üzerine deri altı
|
Hamster
|
Kodlanmış kulak
etiketi
Mikroçip
|
Kulağın başa
yakın bölümü
|
Kobay
|
Boya
Kodlanmış kulak
küpesi
Doğal işaretler
Mikroçip
|
Kürk üzeri
Kulağın başa
yakın bölgesi
Kulağın başa
yakın bölgesi
Kulaklara,
kartlara
|
Tavşan
|
Boya
Kulak küpesi
Ayak bantları
Mikroçip
|
Kürk üzeri
Kulağın başa
yakın olan bölümü
Arka ayaklar
Kulağın iç yüzü
|
Kedi
|
Tasma
Boyun bandı
Mikroçip
|
Boyun çevresi
Boyun çevresi
|
Köpek
|
Tasma
Mikroçip
|
Boyun çevresi,
Kulağın iç
kısmı ya da kalça
|
İnsan dışı
primat
|
Mikroçip
|
Klavikulanın
altı, alın bölgesi, dudaklar, kalçanın iç bölümü, bel ve boyun çevresi
|
Koyun-Keçi
|
Kulak küpesi
Tasma
Mikroçip
|
Kulağın iç
yüzeyi
Kulak
Kulağın başa
yakın olan bölümü
Boyun çevresi
|
Domuz
|
Kulak küpesi
Mikroçip
|
Kulağın iç yüzü
Kulağın başa
yakın bölümü
Kulak
|
Sığır
|
Tasma
Doğal işaretler
Dağlama
Kulak küpesi
Mikroçip
|
Boyun çevresi
Kartlara
Omuz ve
kalçanın her iki yanına
Kulağın başa
yakın bölgesine
|
At
|
Sığır ile aynı
Ayak dağlama
Mikroçip
|
Sığır ile aynı
Dizin hemen
üzeri
|
Yorumlar
Yorum Gönder